Puldan g‘am chekmang. Pensiyaga chiqishga qanday tayyorlanish yo‘llari
Pensiyadagi hayotingizni tasavvur qiling
Orzu bilan boshlang. Pensiya davringizda hayotingiz qanday bo‘lishini tasavvur qiling: qayerda yashashni istaysiz, nimalar bilan mashg‘ul bo‘lasiz, vaqtingizni qanday o‘tkazasiz? Ko‘z oldingizga keltiring: tongingiz uyg‘otkich ovozidan emas, balki pardalar orasidan sizib kirayotgan mayin quyosh nurlari bilan boshlanadi. Qayerda istiqomat qilishni xohlaysiz? Ehtimol, ko‘l bo‘yidagi hovlida yoki shahar markazidagi shinam xonadonda, qo‘shnilaringiz bilan do‘stlashib ketgansiz? Nima bilan shug‘ullanasiz? Balki uzoq vaqtdan beri orqaga surib kelgan mahoratni nihoyat o‘zlashtirasiz. Ofis do‘stlaringiz va muddatlarsiz vaqt o‘tkazish qanchalik yoqimli bo‘lishini tasavvur eting. Odatda, ta’tilda yo‘nalish va diqqatga sazovor joylar ro‘yxatini puxta rejalashtirasiz, xuddi shunday, pensiya ham sizning rejangizni talab qiladi. Qulay hayot kechirish uchun nimalar zarurligini bilib olsangiz, qancha mablag‘ kerakligini aniqroq hisoblashingiz va harakatni boshlashingiz mumkin bo‘ladi.
Foto: unsplash.com
Bugunoq pul yig‘ishni boshlang
Agar allaqachon pul yig‘ayotgan bo‘lsangiz, davom eting! Agar yo‘q bo‘lsa, o‘zingizga qulay bo‘lgan kichik summadan boshlang. Asosiysi, buni odatga aylantirish. Vaqt o‘tishi bilan summani ko‘paytirishga va sur’atni pasaytirmaslikka harakat qiling. Esda tuting, vaqt sizning eng yaxshi ittifoqchingiz: qanchalik erta boshlasangiz, kerakli mablag‘ni to‘plash shunchalik oson bo‘ladi. Agar allaqachon pul yig‘ayotgan bo‘lsangiz, ajoyib! Xuddi shu yo‘lda davom eting va kichik yutuqlaringizdan quvoning. Agar hali boshlamagan bo‘lsangiz, xavotir olmang — boshlash hech qachon kech emas. Kichik summadan boshlab, buni hech qanday qiyinchiliksiz qila olasiz. Masalan, odatdagi olib ketadigan qahva o‘rniga bu pullarni jamg‘aring. Kichik qadamlar katta yutuqlarga aylanadi!
Avval aytganimdek, eng muhimi — jamg‘armani odatga aylantirish. Tasavvur qiling: har oy ozgina pul ajratasiz va bu o‘sishning boshlang‘ich bosqichi. Xuddi yaxshi vino kabi, vaqt o‘tishi bilan yaxshilanadi.
Shunchaki vaqt sizning eng yaxshi ittifoqchingiz ekanligini unutmang. Qanchalik erta boshlasangiz, kerakli mablag‘ni to‘plash shunchalik oson bo‘ladi. Misol uchun, qo‘shnim Dmitriyni olaylik. U erta boshlagan, shuning uchun oz miqdorda mablag‘ kiritib, kichik qahvaxona ochishga va ortiqcha tashvishsiz qulay keksalikni ta’minlashga erishdi.
Kelajakdagi xarajatlaringizni hisoblab chiqing
Pensiyaga chiqqandan keyin yashash uchun qancha mablag‘ kerakligini aniqlang, bu qancha pul jamg‘arish kerakligini tushunishga yordam beradi. Buning uchun hozirgi xarajatlaringizni hisobga oling va ularning qaysilari dolzarb qolishini, qaysilari yo‘qolishini o‘ylab ko‘ring. Bu tejash imkoniyatlarini aniqlash va real reja tuzishga yordam beradi. Shuningdek, kelajakda og‘ir yuk bo‘lmasligi uchun qarzlaringizni to‘lashga harakat qiling.
Pensiya kalkulyatori ham sizga xohlagan nafaqangiz uchun yetarlicha mablag‘ jamg‘arayotganingizni yoki maqsadingizga erishish uchun yana qancha harakat qilishingiz kerakligini aniqlashda yordam beradi.
Investitsiyalarni o‘rganib chiqing
Keling, darhol bir afsonani yo‘qqa chiqaraylik: pensiya jamg‘armalari faqat bankka pul qo‘yish degani emas. Investitsiya qilish kapitalingizni ko‘paytirishning yaxshi usuli bo‘lishi mumkin, eng muhimi, bu jarayonni qiziqarliroq qiladi. Ha, bilaman, «investitsiya» so‘zi murakkab va xatarli narsa sifatida qo‘rqitishi mumkin, lekin keling, buni batafsil ko‘rib chiqaylik.
Agar tavakkal qilishdan cho‘chisangiz, konservativroq narsadan, masalan, davlat obligatsiyalari yoki omonatlardan boshlang. Bu xuddi tezlik cheklangan katta yo‘lda yurish kabidir: osoyishta va xavfsiz, keskin burilishlarsiz. Agar sizda yanada qiziqarli «sayohat»ga jasorat yetsa, fond bozorini sinab ko‘rishingiz mumkin — bu yerda ko‘tarilishlar va pasayishlar mavjud bo‘lgan go‘zal serpantinga chiqishga o‘xshaydi.
Eng muhimi — bu ishga aql bilan yondashish. O‘zingizni chuqur suvga tashlashga shoshilmang, lekin qo‘rqishning ham hojati yo‘q. O‘rganing, o‘qing, boshqalar buni qanday qilayotganini kuzating. Investitsiya — bu «tez boyish» uchun emas, balki sabr-toqat va muntazam sarmoya kiritish uchundir.
Foto: unsplash.com
Keling, sarmoya kiritish nima ekanligini tushunib olaylik?
Tasavvur qiling, pullaringiz — bu kichkina tirishqoq gnomlardir. Siz ularni turli aktivlarga joylashtirganingizda, ular vijdonli xodimlar kabi siz uchun ishlay boshlaydilar. Bu har qanday narsa bo‘lishi mumkin: aksiyalar, obligatsiyalar, ko‘chmas mulk, kriptovalyutalar va hatto san’at asarlari. Ha-ha, pullaringiz hatto mehmonxonada osig‘liq turgan rasmlardan daromad keltira boshlashi mumkin.
Maqsad oddiy — bu gnomlarni bekor o‘tirmaslikka, kelajagingiz uchun ter to‘kishga majbur qilish. Ular natija bera boshlagach, siz hayotdan bemalol lazzatlana olasiz, chunki moliyaviy barqarorlik allaqachon ko‘zga ko‘rina boshlaydi. Eng muhimi — shoshilmang: pul, xuddi gnomlar kabi, sabr va e’tiborni talab qiladi. Ular, albatta, sekin ishlashi mumkin, ammo buning evaziga ishonchli bo‘ladi.
Bu nega kerak?
Birinchidan, investitsiya qilish — bu sizning moliyaviy qalqoningizdir hiyla-nayrangboz dinamikaga qarshi. Tasavvur qiling, «yostiq ostidagi» pul issiq kundagi shokoladga o‘xshaydi: u go‘yo bor, lekin qancha uzoq tursa, shuncha tez eriydi. Ko‘rinib turibdiki, vaqt o‘tishi bilan ularning xarid qobiliyati pasayadi va bir necha yildan keyin o‘sha pulga bugungi narxning faqat yarmini sotib olish mumkin bo‘ladi.
Agar siz o‘z mablag‘laringizni oqilona investitsiya qilsangiz, ularni nafaqat qadrsizlanishdan himoya qilasiz, balki ko‘paytirasiz ham. Tasavvur qiling, pullaringiz sizning o‘rningizga ishlay boshladi: siz o‘z ishlaringiz bilan shug‘ullanasiz, dam olasiz, kapitalingiz esa sekin, ammo ishonch bilan o‘sib bormoqda. Investitsiya qilish — bu vaqt o‘tishi bilan «moliyaviy mevalar» beradigan daraxt ekishga o‘xshaydi va u qancha uzoq o‘ssa, sizga shuncha ko‘p hosil beradi. Kim aytdi, faqat mehnatsevar chumoli muvaffaqiyatga erishishi mumkin deb? Moliya olamida ayyor chigirtka bo‘lish ham mumkin!
Bunda qanday sir bor?
Albatta, bu masalada ham ayrim qiyinchiliklar bor. Sarmoya kiritish — bu har bir sarflangan tiyinni oltin uyumiga aylantiradigan sehrli tayoqcha emas. Mablag‘ kiritish doimo xavf bilan bog‘liq: bozor pasayishi, aktivlar qadrsizlanishi mumkin va hа — sizning kichkina «moliyaviy gnomlaringiz» to‘satdan qishki uyquga ketib qolishi ham mumkin. Shuning uchun sarmoya kiritish kafolatlangan daromad emas, balki o‘ziga xos ongli tavakkalchilik ekanligini tushunish muhimdir.
Eng asosiysi — har qanday kutilmagan vaziyatlarga tayyor turish. Boshlashdan oldin ozgina tayyorgarlik ko‘rish kerak: asoslarni o‘rganish, o‘zingizga mos keladigan aktivlarni tanlash.
Shuning uchun qo‘rqmang — shunchaki tayyorlaning. Aytganlaridek, ogoh bo‘lsang, qurollangan bo‘lasan.
Pulni qayerga qo‘yish kerak: jamg‘armadan fond bozorigacha
Jamg'arma — naqd pulni afzal ko‘ruvchilar uchun
Jamg‘arma — bu asrlar davomida sinovdan o‘tgan pulni saqlashning an’anaviy usuli.
Hammasi juda oddiy: pul doimo qo‘l ostida va siz uni qayerga qo‘yganingizni aniq bilasiz. Hech qanday murakkab moliyaviy vositalar, bankka borish kerak emas — shunchaki sandiq, seyf yoki, boshqa variant sifatida, ko‘rpa ostidagi eski banka. Bu usul o‘z jamg‘armalarining og‘irligini so‘zma-so‘z ma’noda his qilishni yoqtiradiganlar uchun.
Biroq, jamg‘armaning juda katta kamchiligi bor — eng katta dushman bo‘lmish inflyatsiya. Har yili sizning naqd pul «uyumingiz» qiymati tobora pasayib boraveradi. Tasavvur qiling, sizning jamg‘armangiz — bu pirog, inflyatsiya esa uni asta-sekin to‘ymas kemiruvchi. Pulingiz ishlatilmay qancha uzoq tursa, kelajakda u bilan shuncha kam narsa sotib olasiz.
Shuning uchun ham jamg‘arma — bu ko‘proq qora kun uchun xavfsizlik yostig‘i kabi vaqtinchalik yechim, ammo uzoq muddatli jamg‘armalar uchun to‘g‘ri variant emas. Axir biz sa’y-harakatlarimiz so‘zma-so‘z ma’noda «yeb qo‘yilishini» istamaymiz, shunday emasmi?
Foto: unsplash.com
Bank omonatlari — an’anaviy usul
Bank omonatlari — bu, ehtimol, hammaga ma’lum bo‘lgan eng oddiy jamg‘arma usuli.
Pulni bankka qo‘ydingiz, shartnoma tuzdingiz va tamom — mablag‘laringiz siz uchun ishlay boshlaydi, katta bo‘lmasa-da, barqaror daromad keltiradi. O‘zbekistonda hozirgi paytda omonat foizlari juda ham jozibali — 25 foizgacha.
Biroq, bu yo‘lda ham to‘siqlar mavjud. Masalan, bank litsenziyasidan mahrum bo‘lishi mumkin va shunda mashaqqat bilan topgan pullaringizni qaytarib olish oson bo‘lmaydi. Albatta, omonatlarni sug‘urtalash tizimi bor, lekin baribir asablaringiz buzilishi mumkin. Shuning uchun bu masalada shoshilmaslik va ishonchli, sinovdan o‘tgan, bozorda o‘zini ko‘rsatgan va ishonch qozongan banklarni tanlash juda muhim.
Shaxsiy biznes — tavakkalchilikdan qo‘rqmaydigan kishilar uchun
Albatta, bu yerda vaziyat murakkabroq: biznes-reja tuzish, jamoa yig‘ish va loyihani ishga tushirish uchun siz nafaqat mablag‘, balki kuch-g‘ayrat, vaqt va ba’zan asablaringizni ham sarflashingiz kerak bo‘ladi.
Bu holatda shunchaki pul qo‘yib, hamma narsa o‘z-o‘zidan yurishib ketishini kutib o‘tirish mumkin emas. Inqirozli vaziyatlar, qonunchilikdagi o‘zgarishlar yoki hattoki yomon ob-havo kabi kutilmagan vaziyatlarga (masalan, yozgi terrasali qahvaxona ochgan bo‘lsangiz) dosh berishga tayyor turishingiz lozim.
Shunday ekan, agar sizni ilhomlantirgan g‘oyangiz bo‘lsa, nima uchun uni sinab ko‘rmaslik kerak? Eng muhimi — bu ishga aql va strategiya bilan yondashish. To‘g‘ri, biznes — bu tavakkalchilik, ammo eng qiziqarli sarguzashtlar aynan shundan boshlanadi!
Fond bozori — jasur va puxta tayyorgarlik ko‘rgan kishilar uchun
Aksiyalardan muvaffaqiyatli daromad olish uchun moliya sohasida deyarli mutaxassis bo‘lishingiz, yangiliklarni kuzatib borishingiz, bozorlarning ishlash tizimini tushunishingiz va doimo hushyor bo‘lishingiz zarur.
Fond bozori xuddi amerikancha tog‘li yo‘lga o‘xshaydi: bir kun aksiyalar osmonga ko‘tariladi va siz o‘zingizni dunyoning cho‘qqisida his qilasiz, ertasi kuni esa — bum, va siz barcha narsaning qanchalik tez o‘zgarayotganini tushunganingizni namoyon qilasiz.
Ha, bu yerda kapitalingizni sezilarli darajada ko‘paytirish mumkin, ammo sanoqli kunlar ichida hamma narsadan ajralib qolish ham hech gap emas. Aynan shu sababli, fond bozoridagi investorlar doimo sergak bo‘lishlari shart.
Boshqa tomondan, afzalliklari ham mavjud: agar sizga biror kompaniyaning biznesi ma’qul kelmasa, uning aksiyasini sotib, boshqasiga sarmoya kiritishingiz mumkin. Biroq, shuni yodda tutingki, fond bozori bashorat qilib bo‘lmaydigan narsa — qulay bo‘lmagan iqtisodiy sharoit yoki siyosiy voqealar aksiyalar narxiga kuchli ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
Shunday ekan, agar siz bu «moliyaviy tog‘li yo‘l»ga tayyor bo‘lsangiz, tezkor qarorlar qabul qila olsangiz va tavakkaldan qo‘rqmasangiz, fond bozori sizga kapitalingizni ko‘paytirishning qiziqarli usuli bo‘lib xizmat qilishi mumkin. Ammo eng ma’quli — unga sovuqqonlik va puxta o‘ylangan strategiya bilan yondashish lozim.
Dunyoning eng yirik 10 ta fond birjasi ro‘yxati:
- Nyu-York fond birjasi (NYSE)
- NASDAQ
- Euronext (ENX)
- Shanxay fond birjasi (SSE)
- Tokio fond birjasi (JPX)
- Shenchjen fond birjasi (SZSE)
- Gonkong fond birjasi (HKEX)
- Hindiston milliy fond birjasi (NSE)
- London fond birjasi (LSE)
- Saudiya Arabistoni fond birjasi
Qanday qilib xavf darajasini kamaytirsa bo‘ladi?
MELA Family Holding bosh direktori Yevgeniy Mojeyko turli xavf darajasidagi vositalarni tanlashni maslahat beradi. Agar tavakkal qilishga tayyor bo‘lmasangiz, davlat obligatsiyalarini tanlash maqsadga muvofiq. Ularning daromadliligi yuqori bo‘lmasa-da, amalda davlat tomonidan kafolatlanadi. Agar yuqori daromad uchun tavakkal qilishga tayyor bo‘lsangiz, istiqbolli kompaniyalarning aksiyalarini tanlang, lekin har doim ham hamma narsa rejadagidek ketmasligiga tayyor turing.
Shunday qilib, xotirjam va barqaror omonatni yoki xatarli, ammo potensial daromadli investitsiyalarni tanlang. Eng muhimi — o‘rganishdan va yangi narsalarni sinab ko‘rishdan qo‘rqmang, chunki aynan shu yo‘l bilan o‘zingizga mos keladigan narsani topishingiz mumkin.
Hozircha siz AVO platinum kredit kartasini rasmiylashtirishingiz mumkin — shunda pensiyaga tayyorgarlik ko‘rish rejalaringizni buzmasdan, har qanday kutilmagan xarajatlarga tayyor bo‘lasiz.
AVO to'lov stikerini buyurtma qiling
Stikerni smartfoningizga yopishtiring va bir teginishda to'lov qiling.
