Omonat ya’ni depozit nima, uning qanday turlari bor?

Bank omonati yoki depozit — bu insonning ma'lum bir muddatga bankka saqlash uchun topshiradigan pul mablag'idir, va muddat oxirida uni foizlari bilan qaytarib oladi. Bu vaqt davomida bank bu mablag'lardan o'z maqsadlari uchun foydalanishi mumkin. Masalan, mijozlarga kreditlar berish, fond bozorlarida savdo qilish va valyuta birjalarida operatsiyalar o'tkazish. Bu imkoniyat evaziga banklar muddat oxirida omonatchiga pulini foizlari bilan qaytarib beradi.

Omonat mijozlar uchun mablag'larini xavfsiz saqlash va ko'paytirish imkoniyatini beradi. Banklar uchun esa qo'shimcha daromad keltiradigan mablag'larni olish usulidir.

Bank omonatining turlari

• Talab qilib olinguncha omonatlar belgilangan muddatga ega emas va omonatchi mablag'larini istalgan paytda olishi mumkin. Bu turdagi omonatlar odatda past foiz stavkasiga ega yoki umuman foizsiz bo'ladi.
• Muddatli omonatlar muayyan muddatga, masalan, 3, 6, 9 oy yoki bir yildan ortiq muddatga qo'yiladi. Omonat muddati tugagach, asosiy summa va hisoblangan foizlar qaytariladi. Foizlar omonat muddati davomida yoki muddati tugagach to'lanadi.
• Jamg'arma omonatlar ma'lum bir maqsadga, masalan, ta'lim, avtomobil yoki uy-joy uchun mablag' to'plash maqsadida qo'yiladi. Bu turdagi omonatlar uzoq muddatga mo'ljallangan bo'lib, mablag' to'ldirish imkoniyatiga ega.

Omonatdagi foizlar qanday hisoblanadi?

Foizlar bank tomonidan mablag'laringizdan foydalanish uchun to'lanadigan pul miqdoridir. Bank odatda yillik foiz stavkasi asosida hisob-kitob qiladi. Bankka pul qo'yilganidan keyin, kelishuv imzolangandan so'ng, foizlar darhol hisoblanishni boshlaydi. Bu jarayon omonat muddati tugaguncha yoki mijoz omonatni yopguncha davom etadi. Hisoblashda pul bankda qancha kun turganligi hisobga olinadi. Foizlarni hisoblash usuli, to'lov muddatlari va foizlar qachon to'lanishi omonat turiga bog'liq.

Foizlarni hisoblash usuli bo'yicha omonatlar oddiy va murakkab (kapitalizatsiyali) bo'ladi.

• Oddiy foizlar faqat omonatning dastlabki summasiga asoslanib hisoblanadi. Masalan, siz 2 yillik muddatga yillik 18% oddiy foizlarda 5 mln so'm omonat ochdingiz. Bir yildan keyin mablag'ingiz 5 900 000 so'mni, ikki yildan keyin esa 6 800 000 so'mni tashkil etadi.
• Murakkab foizlar kapitalizatsiya orqali hisoblanadi, ya'ni foizlar belgilangan davrlarda asosiy summaga qo'shiladi. Masalan, 2 yillik muddatga yillik 18% murakkab foizlarda (yillik kapitalizatsiya) hisoblangan 5 mln so'm omonat ochdingiz: bir yildan keyin mablag'ingiz 5 900 000 so'mga, ikkinchi yil tugashi bilan 6 962 000 so'mga yetadi, chunki ikkinchi yilda foizlar 5 900 000 so'mga hisoblanadi.

Turli stavka va qo'shimcha imkoniyatlarga ega bo'lgan bir nechta omonatlarni taqqoslash uchun oddiy va murakkab foizlarni hisoblashga mo'ljallangan maxsus formulalardan yoki omonat kalkulyatoridan foydalanish mumkin.

Foizlar to'lanishining tartibi

Foizlar to'lovi bank bilan kelishuvlar va omonat shartlariga bog'liq. Kapitalizatsiyasiz omonatlar bo'yicha oddiy foizlar ikki xil usulda to'lanishi mumkin: omonat muddati tugagandan so'ng bir martalik to'lov yoki ma'lum vaqtda — masalan, har chorakda yoki har yili. To'lovlar muddati shartnomada belgilab qo'yiladi.

Kapitalizatsiyalangan omonatlar bo'yicha murakkab foizlar ma'lum bir davriylik bilan to'lanadi: banklar har choraklik, har oylik va hatto ba'zan har kunlik kapitalizatsiya bilan omonatlar taklif qiladi. Bunday foizlar mijozga to'g'ridan-to'g'ri to'lanmaydi, balki kelishilgan davrda omonatning asosiy summasiga qo'shiladi.

Foto: sterlegrad.ru

Bank omonatining afzalliklari

Muddatli va jamg'arib boriladigan omonatlar mablag'larni tejash va ko'paytirishning ishonchli usuli hisoblanadi. Omonatchi foizlar orqali daromad oladi. Masalan, inflyatsiya 12% bo'lsa va bank omonatining foiz stavkasi 18% bo'lsa, omonatchi 6% daromad oladi.

Yana bir muhim jihat — omonatlar davlat kafolati ostida himoyalangan. Agar bankning litsenziyasi chaqirib olinsa, davlat fuqarolarning omonatlarini qonunchilikka binoan to'liq hajmda qaytarishga kafolat beradi.

Bank omonatini ochish va to'ldirish tartibi

Bank omonatini ochish bir nechta asosiy bosqichlarni o'z ichiga oladi. Dastlab, bankni tanlash va shaxsni tasdiqlovchi hujjat bilan bank filialiga murojaat qilish yoki onlayn ariza topshirish zarur. Bank omonati shartnomasi bank va mijoz o'rtasida yozma ravishda tuziladi va bir nusxasi omonatchida saqlanadi. Har qanday huquqiy shaxs o'z nomiga yoki boshqa shaxs nomiga omonat ochishi mumkin. Omonatning minimal va maksimal miqdorlari har bir bank tomonidan alohida belgilanadi.

Qo'shimcha mablag'lar omonat kiritilgan valyutada qabul qilinadi. Omonatga qo'shimcha mablag' qo'shishda, omonatchi bankka jamg'arma daftarchasi va shaxsini tasdiqlovchi hujjatni taqdim qilishi lozim.

Banklar onlayn omonat xizmatlarini ham taklif etadi. Onlayn omonatlarni bankka bormasdan, internet orqali ochish mumkin. Buning uchun bankning veb-sayti yoki mobil ilovasi orqali ariza to'ldirish va shaxsni tasdiqlovchi hujjatni yuklash kerak bo'ladi. Onlayn omonatlar uchun foizlar oddiy omonatlardagidek hisoblanadi va mablag'lar bank kartasiga yoki elektron hamyonga o'tkaziladi.

Bu jarayonlarni to'g'ri amalga oshirish orqali, mijozlar o'z mablag'larini xavfsiz saqlash va ko'paytirish imkoniyatiga ega bo'ladilar.