Nega Bitkoin kursi oshib bormoqda?
Foto: banki.ru
Lekin, 2024-yil fevraldan martgacha bitkoin narxi ancha oshdi. Misol uchun, agar 7-fevralda uning qiymati 44 323 dollar bo‘lgan bo‘lsa, 2024-yilning 13-martda bitkoin narxi 73 135 dollarga yetib, eng yuqori darajagacha ko‘tarildi. Bu tarixiy rekord hisoblanadi. Ammo, halvingdan so‘ng (Bu jarayon haqida quyida batafsilroq aytib o'tamiz), bitkoin narxi 64-66 ming dollarni tashkil qilmoqda.
Bitkoin narxining oshishi bir necha omillarga bog'liq. Bu omillarning tasnifini va bitkoinning kelajakdagi dinamikasini tahlil qilamiz.
Bitkoin narxining oshishi sabablari
Bitkoin narxining oshishiga bir qancha omillar sabab bo'ldi. Asosiy sabablarga Qo'shma Shtatlarda Bitkoin uchun spot birja fondlarining (ETF) ishga tushirilishi, bitkoin halvingi va global moliya bozoridagi vaziyatning yaxshilanishi kiradi.
Bitkoin ETF — birja fondi bo'lib, ular Bitkoinni aktiv sifatida o'z ichiga oladi. Bunday fondlarning aksiyalari egalariga fond aktivlaridagi ulush huquqini beradi. Ularning narxi Bitkoin qiymatining o'zgarishiga bog'liq. Qimmatli qog'ozlarni o'z ichiga olgan odatiy aktivlardan farqli o'laroq, bu yerda asosiy aktiv bitkoin hisoblanadi.
2024-yilning 11-yanvarida eng yirik moliya bozori bo‘lgan Qo‘shma Shtatlarda bitkoin asosidagi birja fondlari ishga tushirildi. Investorlar Bitkoin fondlarining aksiyalarini oddiy brokerlik hisoblari orqali sotib olishlari mumkin bo‘ldi. Ular kriptovalyutaning o'ziga egalik qilmasalar ham, ularning aksiyalari qiymati Bitkoin narxiga mos keladi. Investorlar ETF birjalarining qulayligi va ishonchliligi tufayli kripto sanoatiga jalb qilinmoqda. Bu esa mijozlar uchun muhimdir. Bitkoin fondining savdo hajmi o‘sib bormoqda va kuniga 10 milliard dollargacha yetishi mumkin.
Fond aksiyalariga talab ortib borayotganligi sababli, ETF ishtirokchilari garov uchun ko'proq bitkoin sotib oladilar. Ayni paytda butun dunyo bo'ylab maynerlar kuniga taxminan ming tanga miqdorida bitkoin yetishtirib olishmoqda. Talabning taklifdan oshib ketishi taqchillikka va shunga mos ravishda Bitkoin narxining oshishiga olib keladi.
Halving yoki "yarimga tushirish" — kriptovalyuta dunyosida sezilarli voqea bo'lib, yangi bloklarni qazib olish uchun mukofot ikki baravar kamayganini anglatadi. Halving har to'rt yilda bir marta sodir bo'ladi.
2009-yilda Bitkoin ishga tushirilgandan beri, uch marotaba halving sodir bo'lgan. Ularning har biri Bitkoin kursining oshishi bilan birga kelgan. Har bir halvingdan keyingi ikki yil ichida Bitkoin narxi o‘z vaqtida eng yuqori darajagacha ko‘tarilgan.
Bitkoinning to'rtinchi halvingi 2024-yilning 20-apreliga o‘tar kechasi amalga oshirildi. Halvingdan so‘ng blokcheynga yangi blok qo‘shganligi evaziga beriladigan maynerlarning mukofoti yarim barobarga qisqartiriladi. Endi har bir qayta ishlangan blok uchun mukofot 6,25 bitkoin emas, 3,125 bitkoin miqdorini tashkil etadi.
Bu yetishtirib olinayotgan Bitkoin sonini yanada kamaytiradi. Bitkoinning chiqarilishi 21 million tanga bilan cheklangan, ulardan 19,6 milliondan ortig'i allaqachon ishlab chiqarib olingan. Halving kamida 2140 yilgacha davom etishi kutilmoqda.
Global moliya bozorlaridagi vaziyat — Hozirda umumjahon fond bozorlaridagi vaziyatni qulay deb bo‘lmaydi. Biroq investorlar vaziyat yaxshilanishini kutmoqdalar. Buning sababi, yirik mamlakatlardagi markaziy banklarning asosiy stavkalarining kutilayotgan pasayishidir. Bu esa, o'z navbatida, jahon bozorining rivojlanishini tezlashtirishi mumkin.
2022-yilda Xalqaro valyuta jamg‘armasi o‘z hisobotida kriptovalyutalar fond bozori bilan tobora ko‘proq bog‘langanligini ta’kidladi. Kripto bozorining o‘sishi aksiyalarning ko‘rsatkichlariga bog‘liq bo‘ldi, chunki ushbu bozorga iqtisodiyotning turli sohalaridan yirik investorlar kirishdi.
Bitkoin sotib olish kerakmi?
Bir tomondan, kriptovalyuta bozoridagi vaziyat bitkoinning yanada o‘sishiga yordam beradi. Ko‘p tahlilchilar 2024-yilda bitkoin kursi bu bahor mavsumida yangi yuqori darajaga yetishini bashorat qilishgan. Oldingi halvinglar ham kursning harakati o'sishda davom etishini ko'rsatmoqda.
Boshqa tomondan, kriptovalyuta bozorida kripto qo'rqoqlik va ochko‘zlik indeksi (Crypto Fear & Greed Index) 5-mart kuni "haddan tashqari ochko‘zlik" ga yetdi. Bu ko‘rsatkich so‘nggi uch yil ichida birinchi marta 90 (100 dan) ballgacha yetdi. Bu indeks bozor ishtirokchilarining kayfiyatini aks ettiradi va ularning kriptovalyutalarni sotish yoki sotib olishga tayyorligini aniqlaydi. Narxlar ko‘tarilganda, investorlar foyda olish imkoniyatini qo‘ldan boy berishdan qo‘rqib, ochko‘zlikka moyil bo‘lishadi. Aksincha, bozorda narx tushib ketganda, ular yo‘qotishlar yuzaga kelishidan qo‘rqib, aktivlarni sotishga moyildirlar.
Indeks ishlab chiquvchilarning fikriga ko‘ra, "haddan tashqari qo‘rquv" darajasi (0 dan 25 ballgacha) investorlarga sotib olish imkoniyatini ko‘rsatishi mumkin. Yuqori darajadagi "haddan tashqari ochko‘zlik" (75 dan 100 ballgacha) esa bozorda narxlar o‘zgarishi ehtimoli mavjudligini ko‘rsatadi. Narxlar eng yuqori darajaga ko‘tarilganidan so‘ng, ularning pasayishi ko‘p uchraydi: o‘sib borayotgan aktiv o‘zining yuqoriga intilgan yo‘lini davom ettirishidan oldin talabning pasayishi va sotish bosimiga duch kelishi mumkin.
Movchan’s Group konsalting kompaniyasining ta’kidlashicha, Bitkoinning asosiy muammosi shundaki, uni qonuniylashtirish murakkab masala. Chunki, Bitkoin kimga tegishli ekanligini tushunish qiyin. Ya’ni bitkoinga aylantirilgan kapitalning kelib chiqish manbasini va uning harakatlanish yo‘lini rasmiylashtirib bo‘lmaydi. Qisqa qilib aytganda, legal pul zanjiri bitkoinga aylantirilganda uzilib ketadi.
Bitkoin narxi prognozlari qanday?
“Bitfinex”dagi kripto birja mutaxassislari bitkoin narxi 2024-yilning to‘rtinchi choragida kamida 100-120 ming dollarga yetishiga ishonishmoqda. Ularning prognoziga ko‘ra joriy o‘sishi 2025-yilda eng yuqori cho‘qqiga chiqadi. Pantera Capital 2025-yilga kelib bitkoin narxi 147 ming dollargacha ko‘tarilishini taxmin qilmoqda.
Ijobiy prognozlar va dinamikaga qaramay, kriptovalyutalar xavfli, o‘zgaruvchan aktivlar ekanligini unutmasligimiz kerak. Bitkoin narxi bir kunda minglab dollarga nafaqat ko‘tarilishi, balki tushishi ham mumkin.
Bundan tashqari, doimo narxlarning o‘zgarishiga olib keladigan salbiy hodisa ehtimoli mavjud, misol uchun yirik kompaniya bankrot bo'lishi yoki qonunchilikning o'zgarishi.
Bitkoinga investitsiya kiritish xavfini qanday kamaytirish mumkin?
Kriptovalyutalarga sarmoya kiritishda ehtiyotkorlik bilan yondashishni tavsiya etamiz. Bitkoinda yo‘qotishga tayyor bo‘lgan summangizdan ko‘proq pul tikmang. Bitkoin savdosi, shuningdek, chuqur tadqiqot va xavflarni baholashni talab qiladi.
Firibgarlik va xakerlik hujumlari tahdidi tufayli kriptovalyutalarni saqlash xavfsizligiga alohida e’tibor qaratish lozim. Hamyon turini yoki kripto birjasini tanlashdan oldin ularning ro‘yxatdan o‘tganligini, o‘z ishini amalga oshirishi uchun litsenziyasi mavjudligini va obro‘yini hisobga olish muhimdir. Ba’zi servislar O‘zbekiston foydalanuvchilari uchun ishlamasligi mumkin.
Bundan tashqari, O‘zbekistonda kriptovalyutalarni tartibga solish rivojlanmaganligi sababli, agar ular o‘g‘irlansa, egasi pulni o‘ziga qaytarib olishi juda qiyin, hatto imkonsiz desa ham bo‘ladi. Shuning uchun, raqamli aktivlarni sotib olishdan oldin, ularni xavfsiz saqlash va tranzaksiyalar qoidalarini tushunish muhimdir.
%20(1).png)
Foto: stadion-rus.ru
Xulosa
Bitkoin narxi so‘nggi 14 oy ichida 330 foizga oshib, investorlar e’tiborini tortdi. Bunga Amerika Bitkoin ETF birja fondlariga kiritilgan barqaror investitsiyalar, aprel oyidagi halving va global moliya bozorlarining umumiy o‘sishi yordam berdi.
Yaqin kelajakda Bitkoinning tanqisligi oshishi kutilmoqda. Bu uning qiymatini mustahkamlaydi va narx o‘sishini qo‘llab-quvvatlaydi. Hozirda investorlar birinchi kriptovalyuta qiymatining yanada oshishini kutmoqda.
Biroq, kriptovalyutalar bilan bog‘liq xavflar muhimligicha qolmoqda. Bu xavflarning asosiylari firibgarlik sxemalari va xakerlar tomonidan kriptovalyutalarni o‘g‘irlashdir. Kriptovalyutalarning oldindan aytib bo‘lmaydigan darajada o‘zgaruvchanligini hisobga olish ham kerak.
Narxning o‘zgaruvchanligi va boshqa xavflarni hisobga olgan holda Bitkoin sotib olish qarori investorning ixtiyorida qoladi. Xulosa qilib aytsak, agar siz Bitkoinga sarmoya kiritishga qaror qilsangiz, reklama takliflariga emas, balki birjalar, hamyonlar va boshqa xizmatlar bo‘yicha o‘zingizning tadqiqotlaringizga tayaning.
