Taksi yoki shaxsiy avtomobil: qaysi biri manfaatliroq?

Joriy yilning yanvar-noyabr oylarida UzAuto Motors ma'lumotlariga ko'ra, eng ko‘p sotilgan model Chevrolet Cobalt bo‘ldi. Uning boshlang‘ich narxi 146 455 000 so‘mni tashkil qilgan. Biroq ushbu modelning ommaviyligi va Cobalt kontraktlarining tanqisligi sababli, OLX kabi e'lonlar saytlarida 10 ming km yurgan, nisbatan yangi Cobaltning narxi o‘rtacha 163 000 000 so‘mga teng. Lekin avtomobilni olib-sotish uchun emas, foydalanish maqsadida sotib olinayotganini hisobga olsak, boshlang‘ich narxga tayanish o‘rinliroq.

Shu narx asosida yiliga 10 ming km masofada taksi xizmatlaridan foydalanish va shaxsiy avtomobilni ekspluatatsiya qilishning iqtisodiy jihatlarini solishtiramiz.

Taksi xarajatlari

Taksi xarajatlarini hisoblashda bozorda yetakchi mavqega ega bo‘lgan Yandex Go xizmatining ma’lumotlariga tayanamiz. Shuni ta’kidlash joizki, taksi xizmatida har bir kilometr uchun qat’iy belgilangan narx yo‘q. Narxlar turli algoritmlarga asoslanib o‘zgaradi.

Shu sababli, jamoamiz xodimlarining yil davomida taksidan foydalanish tajribasiga asoslanib hisob-kitob qildik. “Start” va “Komfort” tariflari bo‘yicha 2024-yilda 10 kilometr masofa uchun o‘rtacha narx 25 000 so‘mni tashkil etdi.

Shaxsiy avtomobilda yurish xarajatlari

Shaxsiy avtomobildan foydalanish xarajatlarini aniqlash taksiga qaraganda murakkabroq, chunki bu haydovchining foydalanish uslubiga bog‘liq. Kimdir ehtiyotkor haydasa va texnik xizmatni minimal darajada o‘tkazsa, boshqasi faol foydalanib, yarim yilda moy almashtirishga to‘g‘ri keladi. Ayrimlar avtomobilni modifikatsiya qilsa, boshqalar standart holatda foydalanadi. Quyida xarajatlarni o‘rtacha ko‘rsatkichlarga asoslanib taqqoslaymiz.

Ushbu misollarni o‘z ma’lumotlaringiz bilan to‘ldirib, avtomobilingizdan foydalanish bilan bog‘liq xarajatlarni aniq hisoblab chiqishingiz mumkin.

Yoqilg‘i xarajatlari

Benzin:

Cobalt avtomobili uchun yonilg‘i tanlashda bir nechta omillarni inobatga olish kerak. Qish faslida gaz va propan yoqilg‘isi bilan muammolar yuzaga kelishi mumkin. Shu sababli, keng tarqalgan va barqaror ishlatiladigan yonilg‘i sifatida AI-80 ko‘proq tanlanadi. Albatta, agar avtomobilingiz uzoq muddat xizmat qilishini istasangiz, AI-92 markali benzinni tanlash maqsadga muvofiq. Lekin hisob-kitob uchun eng keng tarqalgan yoqilg‘i turini olamiz. 

AI-80 benzinning hozirgi o‘rtacha narxi 8 000 so‘mni tashkil etadi. Agar avtomobilingiz 100 km masofaga 7,5 litr benzin sarflasa:

Moy

Motor moyini har 7 000 km masofadan keyin almashtirish tavsiya etiladi. Moyni almashtirish narxi o‘rtacha 350 000 so‘mni tashkil etadi. Demak:

Texnik xizmat va egalik qilish xarajatlari

Avtomobilga egalik qilish o‘rtacha yillik xarajatlarni o‘z ichiga oladi. Keling, bu xarajatlarni batafsil hisoblaymiz:

• Sug‘urta: 56 000 so‘m (bir yillik, bitta haydovchi uchun).
• Texnik ko‘rik: 80 000 so‘m (10 yildan eski avtomobillar uchun yiliga bir marta).
• Transport soliqlari: 24 000 so‘m (120 ot kuchiga ega avtomobil uchun).
• Boshqa xarajatlar: 800 000 so‘m (moy, filtrlar va boshqa xizmatlar uchun).

Jami yillik xarajatlar: 960 000 so‘m. Agar yiliga 10 000 km yursangiz, xarajat quyidagicha bo‘ladi:

Avtomobil likvidligi

Avtomobil likvidligi – bu transport vositasining dastlabki sotib olish narxi va keyingi sotish narxi o‘rtasidagi farqni ifodalaydi. Odatda, avtomobil so‘mda har yili o‘z qiymatining 7-10 foizini yo‘qotadi, bu ko‘rsatkich avtomobil markasiga qarab o‘zgaradi. Masalan, narxi 146 455 000 so‘m bo‘lgan Cobalt avtomobili uchun bu yiliga 10 251 850 dan 14 645 500 so‘mgacha bo‘lgan amortizatsiya xarajatlarini anglatadi. Shu bilan birga, dollar hisobida bu yo‘qotish nisbatan past bo‘lib, 1-3 foizni tashkil qilishi mumkin, chunki milliy valyutadagi qiymatning pasayishi bu farqni qisman qoplaydi.

Xarajatlarni taqqoslaymiz

O‘rtacha ko‘rsatkichlarga asoslanib, yillik hisob-kitoblar natijasida quyidagi raqamlar kelib chiqadi:

Xulosa

Shunday qilib, 146 455 000 so‘mni sarflashning ikkita asosiy usulini ko‘rib chiqdik:

Avtomobilni xarid qilish darhol to‘liq 146 455 000 so‘mlik mablag‘ talab etadi. Bir yil davomida yoqilg‘i, motor moyi, sug‘urta va amortizatsiya kabi qo‘shimcha xarajatlar oyiga o‘rtacha 1 842 125 – 2 008 791 so‘mni tashkil etadi. Shu bilan birga, avtomobil bir yil ichida o‘z qiymatining 8-10 foizini yo‘qotib, yil oxiriga kelib qoldiq qiymati 124 349 500 so‘mni tashkil etadi. Albatta, xarajatlar bundan kamroq yoki ko‘proq bo‘lishi ham mumkin. Masalan, qo‘shimcha ravishda avtoturargoh yoki garaj uchun to‘lovlar talab qilinishi, yoki aksincha, texnik ko‘rik zarur bo‘lmasligi mumkin.

146 455 000 so‘mni bankka yillik 24 foiz stavka bilan qo‘yganingizda, har oy 2 929 100 so‘m foiz daromadi olasiz. Taksi xarajatlari oyiga o‘rtacha 2 083 333 so‘mni tashkil qiladi, qolgan 845 767 so‘m esa qayta investitsiya qilinishi mumkin. Yil oxirida umumiy mablag‘ingiz bank omonati va foiz daromadlari bilan birga 156 603 200 so‘mga yetadi.

Bu tahlildan kelib chiqadigan xulosa shuki, mablag‘ni bank omonatiga qo‘yib, taksidan foydalanish iqtisodiy jihatdan foydaliroq. Biroq avtomobil shaxsiy qulaylik va mustaqillikni qadrlovchilar uchun yaxshi tanlov bo‘lib qoladi. Qaror qabul qilishdan oldin, ehtiyojlaringiz va moliyaviy imkoniyatlaringizni sinchiklab tahlil qilishni unutmang. 

Shuni ham inobatga olingki, birinchi yil davomida Cobaltni dastlabki narxidan qimmatroqqa sotish imkoni bo‘lishi mumkin, ammo kelgusi yillarda uning narxi pasayishi ehtimoli yuqori. Bunda har xil holatlar uchraydi.