Daromad solig’i bo’yicha imtiyozlar

Qanday qilib soliqqa tortishdan ozod bo‘lish mumkin?

O‘zbekistonda jismoniy shaxslar soliq to‘lamaydigan daromadlar ro‘yxati mavjud. Masalan, agar sizga qiyin hayotiy vaziyatlar sababli moddiy yordam ko‘rsatilgan bo‘lsa – bu yaqin insonning vafoti yoki boshqa jiddiy holat bo‘lishi mumkin – ma’lum miqdordagi summa soliqdan ozod qilinadi. Bu summa 4,22 barobargacha bo‘lgan minimal ish haqi (MIH) miqdorini o‘z ichiga oladi.

Shuningdek, ish beruvchi tomonidan sanatoriy va sog‘lomlashtirish oromgohlariga yo‘llanmalar uchun to‘langan summalar soliqdan ozod qilinadi. Masalan, agar farzandingiz O‘zbekiston ichidagi oromgohga dam olishga yuborilsa va yo‘llanmani ish beruvchi to‘lasa, bu summadan soliq olinmaydi. Yana bir muhim istisno xorijda ishlashga yuborilgan bo‘lsangiz, davlat byudjet tashkilotlaridan chet el valyutasida olingan maosh va boshqa to‘lovlarga tegishlidir. Bu holda ham soliq imtiyozlari nazarda tutilgan.

Kimlar umuman soliq to‘lamaydi?

Ba’zi toifadagi odamlar daromad solig‘idan to‘liq ozod qilingan. Masalan, agar siz chet el davlatining diplomatik vakolatxonasi yoki konsulligidagi ishchisiz va shu bilan birga O‘zbekiston fuqarosi bo‘lmasangiz, sizning daromadlaringizdan respublikada soliq olinmaydi. Xuddi shu qoida siz bilan birga yashaydigan oilangiz a’zolariga ham tegishli.

Diplomatik missiyalar xodimlariga xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar ham soliqdan ozod qilinadi, ammo kichik shart bilan: ular chet ellik yoki O‘zbekistonda doimiy yashash joyiga ega bo‘lmasliklari kerak. Muhim eslatma: ushbu imtiyozlar faqat diplomatik yoki konsullik xizmatiga bog‘liq daromadlar uchun amal qiladi.

Kimlar soliqdan qisman ozod qilingan?

Hamma ham soliq to‘lashdan to‘liq qutula olmaydi, lekin qisman imtiyozga ega bo‘lganlar ham bor. Masalan, agar siz “O‘zbekiston qahramoni” unvoniga sazovor bo‘lsangiz yoki “Shon-sharaf” ordenining uch darajasining biri  bilan mukofotlangan bo‘lsangiz, ma’lum bir daromad summasidan soliq to‘lash shart emas. Yana bir imtiyozli holat – bu nogironlik yoki urush ishtirokchisi maqomiga ega bo‘lishdir. Nogironlar va urush faxriylari 1,41 barobar MIH miqdoridagi daromaddan soliqdan ozod qilish huquqiga ega. Bu imtiyozni olish uchun tegishli guvohnoma yoki ma’lumotnoma taqdim etilishi kerak.

Soliq imtiyozlarini qo‘llashning o‘ziga xos xususiyatlari

Agar siz soliq imtiyozlariga ega bo‘lsangiz, ular faqat tasdiqlovchi hujjatlar mavjud bo‘lgandagina qo‘llanilishini yodda tutishingiz kerak. Masalan, agar sizning qo‘lingizda “O‘zbekiston qahramoni” guvohnomasi yoki nogironlik haqida ma’lumotnoma mavjud bo‘lsa, siz o‘z imtiyozingizni asosiy ish yoki o‘qish joyida rasmiylashtirishingiz mumkin. Agar asosiy ish joyingiz bo‘lmasa, imtiyoz yashash joyidagi soliq organlari tomonidan daromadlar deklaratsiyasi asosida qo‘llaniladi.

Yana bir muhim qoidani esda tuting: agar sizda imtiyoz olish uchun bir nechta asoslar mavjud bo‘lsa, ulardan faqat bittasini tanlash mumkin. Masalan, agar siz ham “O‘zbekiston qahramoni”, ham urush faxriysi bo‘lsangiz, qaysi asos bo‘yicha imtiyoz olishni xohlayotganingizni hal qilishingiz kerak bo‘ladi.

Imtiyoz huquqini yo‘qotish holatida nima qilish kerak?

Agar siz soliq imtiyozini yo‘qotgan bo‘lsangiz, bu haqda 15 kun ichida xabar berishingiz kerak. Aks holda, sizdan soliqni oldingi davrlar uchun undirishlari mumkin, bu esa yoqimsiz vaziyatni keltirib chiqarishi mumkin.

Foto: serensigorta.com.tr

Turistik yo‘llanmalarga imtiyoz bormi?

Afsuski, turistik yo‘llanmalar imtiyozlar ro‘yxatiga kirmaydi. Agar siz dam olish uchun chet elga yoki mamlakat ichida, lekin turistik formatda sayohat qilsangiz, bunday summalardan soliq to‘liq ushlab qolinadi. Ammo agar yo‘llanma O‘zbekiston ichidagi davolanish yoki sog‘lomlashtirishga qaratilgan bo‘lsa va u ish beruvchi yoki farzandingizga taqdim etilgan bo‘lsa, bu holda soliq to‘lash kerak emas.

Chet elliklar uchun soliq imtiyozlari: bu qanday ishlaydi?

Agar siz O‘zbekistonda diplomatik missiya yoki konsullikda ishlayotgan chet ellik bo‘lsangiz, sizning daromadlaringiz diplomatik xizmat bilan bog‘liq bo‘lsa, soliqlardan to‘liq ozod qilinishingiz mumkin. Muhim eslatma: bu imtiyoz siz bilan yashayotgan va O‘zbekiston fuqarosi bo‘lmagan oilangiz a’zolariga ham tegishli.

Xulosa qilib aytganda:

Soliq imtiyozlari nafaqat pulni tejashning bir usuli, balki qiyin hayotiy holatlarda davlatdan yordam olish imkoniyatidir. Agar siz imtiyoz olish toifasiga kirsangiz, uni rasmiylashtirish uchun qanday hujjatlar kerakligini albatta aniqlang. Eng muhimi – soliq imtiyoziga bo‘lgan huquqingizga ta’sir qiladigan barcha o‘zgarishlar haqida o‘z vaqtida xabar berishni unutmang.