Sizga glyutensiz mahsulotlar kerakmi va ularning narxi qancha?
So'nggi paytlarda ko’p internet havolalarida glyutenning mumkin bo'lgan zarari va uning sog'liqqa ta'siri haqida ko'proq eshitmoqdamiz. Qo'shma Shtatlar va Yevropada boshlangan anti-glyuten harakati asta-sekin butun dunyoni qamrab olmoqda.
Go'yo glyuten organizm uchun haqiqiy zahar ekanligini isbotlaydigan ilmiy va unchalik ilmiy bo'lmagan tadqiqotlar ham nashr etilmoqda. Bunday umumiy ommaboplik tufayli, odamlar glyutensiz parhezga o’tmoqdalar. Natijada bu ma’lumotlar haqiqatan ham shundaymi yoki yo'qligini tushunishga harakat qilmasdan, glyutenning o'ta xavfliligi haqidagi afsonani faol ravishda qo'llab-quvvatlamoqdalar.
Ushbu maqolada bilim bo'shlig'ini to'ldiramiz. Nima uchun glyutensiz mahsulotlar hamma uchun ham to’g’ri kelmasligini va glyuten o'z ichiga olgan oziq-ovqatlardan voz kechish sizning sog'lig'ingiz uchun zarurmi yoki yo’qmi - aytib beramiz
Glyuten nima va qanday mahsulotlar tarkibida bo’ladi?
Glyuten - bu donli o'simliklarda joylashgan oqsillar guruhining umumiy nomi. Ularning asosiy xususiyati ular o'zaro ta'sir qiladigan moddalarga yopishqoqlik xususiyatini berishdir. Shuning uchun glyuten “kleykovina” deb ham ataladi.
Glyuten moddasi yoki kleykovina, asosan, donlarda, ayniqsa bug'doy, javdar va arpada joylashgan oqsillar majmuasidir. Ushbu modda non, makaron va qandolat kabi non mahsulotlarida keng tarqalgan.
Glyuten keng tarqalgan mahsulotlar:
- bug’doy, arpa, suli donlarida;
- pivo, viski, aroq, konyakda;
- yogurtlar, smetana, muzqaymoq, tvorog, mayonezda;
- qayta ishlangan yarim tayyor go'sht mahsulotlarida (kolbasa, sosiska, kolbasa, qisqichbaqa tayoqchalarida)
- shokolad va boshqa turli shirinliklarda;
- kraxmal va bug'doy asosidagi stabilizatorlar va boshqalarni o'z ichiga olgan mahsulotlarda.
Ishlab chiqarishida ham glyuten muhim komponent hisoblanadi. U qayta ishlangan oziq-ovqatlarda barqarorlashtiruvchi vosita sifatida ishlatiladi. Taomlarga yopishqoqlik qo'shadi va ta’m xususiyatlarini yaxshilaydi. Glyuten suvda erimaydi. Gidratsiya (suvga ivitish) jarayonida shishadi va tolalar hosil qiladi. Yuqori adsorbsiya (yutish) xususiyatiga ega. 85°C gacha issiqlikka chidamli. Quruqligida rangsiz xidsiz holatda, namligida esa kulrang rangga ega elastik mahsulot.
Dietolog - nutritsiolog mulohazasi:
Glyuten sog'lom uglevodlar, tolalar, B vitaminlari va mikroelementlar (temir, mis, rux, magniy) manbaidir. Donli mahsulotlari bularning barchasini o'z ichiga oladi. Lekin seliakiya kasalligi tashxisi qo'yilgan bemorlar tarkibida glyuten bo'lgan ovqatlarni iste'mol qilishda ehtiyot bo'lishlari kerak. Ushbu kasallikda tanaga kiradigan glyuten ingichka ichakning shilliq qavati so’rg’ichlarini zararlaydi. Ushbu kasallikning tabiati irsiy, allergik yoki autoimmun bo'lishi mumkin. Seliakiya kasalligi diareya, vazn yo'qotish yoki ortishi, meteorizm, qorin og'rig'i, shuningdek, jigar muammolari, temir tanqisligi anemiyasi, suyak kasalliklari, teri kasalliklari kabi ko'plab alomatlar bilan namoyon bo'lishi mumkin.
Glyuten iste’mol qilish mumkin bo’lmagan holatlar
Qanday hollarda glyutenning iste’molini kamaytirish yoki umuman iste’mol qilmaslik kerak?
- Tashxislangan seliakiya kasalligida;
- Agar bug'doyga allergiyangiz bo'lsa;
- O'tkir va surunkali oshqozon-ichak kasalliklari mavjud bo'lganda;
- Agar sizda teri kasalliklari (ekzema, dermatit, psoriaz va boshqalar) bo'lsa;
- Ortiqcha vaznda glyutenni ehtiyotkorlik bilan iste’mol qilish kerak.
- Yallig'lanish kasalliklari o'tkir va surunkali shakllarda mavjud bo'lganda;
- Atoimmun va onkologik kasalliklar mavjudligida;
- Glyuten hazm bo’lmasligi ba’zan seliakiyasiz kelishi mumkin, shu holatlarda ham glyuten iste’molini nazorat qilish kerak.
Glyuten hazm bo’lmasligi alomatlari
Glyuten sizga to’g’ri kelmasligi belgilariga quyidagilar kiradi: ichak og'rig'i, qorindagi shish, tartibsiz ichak harakatlari, meteorizm, bosh og'rig'i, surunkali charchoq, mushaklar va suyaklardagi og’riq, ekzema yoki boshqa teri toshmasi, depressiya va anemiya belgilari.
Alomatlar glyutenli mahsulot iste’molidan so’ng bir necha soat ichida paydo bo'ladi. Glyuten moddasini o'z ichiga olgan oziq-ovqatlarni ratsiondan butunlay chiqarib tashlaganidan keyin bir yoki bir necha kun ichida yo'qoladi.
Seliakiya va glyutenni hazm qila olmaslik o'rtasidagi farq qanday?
Seliakiya kasalligi aniq klinik ko'rinishga ega bo'lgan jiddiy kasallik bo'lib, unda minimal miqdordagi glyuten moddasini iste'mol qilish ham aniq belgilarni keltirib chiqaradi.
Glyutenga chidamsizlik esa uzoq vaqt davomida odam e'tibor bermaydigan o'ziga xos bo'lmagan shikoyatlar bilan rivojlanishi mumkin. Shuning uchun glyutenga bardoshsizlik mavjudligi ko'pincha ancha vaqt o’tgach aniqlanadi.
Agar odamda glyutenga chidamsizlik bilan bog'liq bo'lishi alomatlardan shikoyatlar bo'lsa, shifokor tomonidan quyidagi test o'tkaziladi - bir oy davomida ratsiondan glyuten chiqarib tashlanadi. Bir oydan so’ng glyutensiz parhez natijalarini aniqlash uchun umumiy klinik ko'rinish baholanadi.
Glyutensiz non va uning foydasi
Glyuten - non mahsulotlarini pishirishda katta rol o'ynaydi, bu xamirga elastiklik va egiluvchanlik beradi. Ammo odamlar bu komponentga chidamsiz bo'lsa va maxsus glyutensiz nonga muhtoj bo'lsalar nima qilishlari kerak? Glyutensiz nonni qayerdan izlash kerak, tanlashda nimalarga e'tibor berish kerak va u oddiy nondan nimasi bilan farq qiladi?
Glyutensiz non pishirish uchun turli xil unlar ishlatiladi: grechka, yong'oq, amarant, kinoa, no'xat, kanop, zig'ir, makkajo'xori va guruch. Ularning barchasi glyutensiz mahsulot deb hisoblanadi, lekin ularning o’ziga yarasha jihatlari bor. Glyutensiz nonda odatda oddiy nonga qaraganda tola, vitaminlar va minerallar kamroq bo’ladi. Glyuten bo'lmagan non odatda oddiy nonga qaraganda boshqacha tuzilishga ega bo’ladi va ta'mi ko’pchilikka xush kelmasligi mumkin. Ta'm va tuzilishni yaxshilash uchun ko'plab ishlab chiqaruvchilar shakar, kraxmal va boshqa ingredientlarni qo'shadilar. Bu esa non va pishiriqlarning foydasini kamaytiradi. Glyutensiz nonlar odatdagi nonlarga qaraganda qimmatroqligini ham hisobga olish kerak.
Ammo, agar sizga bunday ta'm yoqsa yoki yangi ta’mlarni sinab ko'rmoqchi bo'lsangiz, vaqti-vaqti bilan glyutensiz nonni iste'mol qilishingiz mumkin.
.png)
Foto: aimcook.ru
O’zbekistonda glyutensiz nonlarni qayerdan sotib olsa bo’ladi?
Do'konlarda sifatli glyutensiz nonni topish bir qarashda oson emas. Lekin hamma narsada bo’lgani kabi bu masalaning ham o’z yechimi bor. Misol uchun, ko'pchilik sevib iste’mol qiladigan va bozorlarda tez-tez topiladigan zog’ora non glyutensiz nonning ajoyib namunasidir. Bu non makkajo'xori unidan tayyorlanadi.
Foto: liveinternet.ru
Yana bir glyutensiz non varianti - grechka noni. Bunday nonni pishirish jarayoni oddiy: grechkani namlab, keyin uni non tayyorlashingiz mumkin bo'lgan xamirga maydalang.
Bundan tashqari, maxsus glyutensiz un ham sotib olishingiz mumkin. Non va pishiriqlar uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan glyutensiz unlarning ko'p turlari mavjud. Makkajo'xori, grechka, amarant, guruch, no'xat, shuningdek, yong'oq unining har xil turlari chinakam mazali va foydali taomlar yaratishga imkon beradi.
Bozorlarda zog’ora non narxlari viloyatga qarab 5 ming so’mdan 10 ming so’mgacha turadi. Uni pishirish uchun makkajo’xori unining narxi esa brendga va do’kon turiga qarab 500 gramm uchun 13 ming so’mdan 25 ming so’mgacha turadi.
Tayyor mahsulotlarni va yetkazib berish xizmatlarini afzal ko'rganlar uchun O'zbekistonda kleykovinasiz non mahsulotlari ishlab chiqarishga ixtisoslashgan bir nechta novvoyxonalar va eko do’konlar mavjud. Og’irligi 280-350 grammga ega bitta glyutensiz nonnig o’rtacha narxi bu do’konlarda 38 ming so’mdan boshlanadi. Ushbu novvoyxonalarning telegram va instagram kabi ijtimoiy tarmoqlarda kanallari bor.
Sizga qulay bo’lishi uchun quyidagi bir nechta instagram sahifalarni ko’rsatib o’tamiz:
Lekin bu do’konlar faqat Toshkent shaxri bo’ylab joylashgan va yetkazib berishni ham faqat poytaxt bo’ylab amalga oshiradilar. Boshqa yetkazib berish xizmatlariga kelsak, ularda ham glyutensiz non va boshqa glyutensiz pishiriqlarni to'g'ridan-to'g'ri yetkazib berish taklifi Toshkentning ma’lum hududlarida mavjud.
Misol uchun, Toshkentda organicfoodning bir nechta organik oziq-ovqat do'konlari bor. Yetkazib berishni ular orqali yoki Yandex xizmati orqali buyurtma qilish mumkin.
Afsuski, O‘zbekistonning boshqa hududlarida bunday imkoniyat hozircha mavjud emas.
O’zbekistonning boshqa viloyatlarida glyutensiz mahsulotlarga Uzum marketda buyurtma berish mumkin. Ilovada, non bo’laklarning (xlebtsi) 200 grami 20 ming so‘mdan 23 ming so‘mgacha, glyutensiz makaron esa 250 grami 22 ming so‘mdan sotilmoqda.
Makaron mahsuloti Spirallar Yesh Zdorovo, amarant unidan tayyorlangan, glyutensiz, 250 g
Amarant unidan tayyorlangan spirallar (glyutensiz). Qandli diabet va seliakiya kasalligi bilan og'rigan bemorlar uchun sog'lom, parhez va "maxsus" ovqatlanish uchun mahsulot.
Glyutensiz nonni o'zingiz tayyorlashingiz yoki tayyor mahsulotni sotib olishingiz har bir kishi uchun afzallik va qulaylik masalasidir.
Sog'lom odam glyutensiz dietaga rioya qilishi mumkinmi?
Glyutensiz dietalar mashxurligi bilan do’konlarda glyutensiz mahsulotlar soni tobora oshib bormoqda. Ammo, agar sizda yuqorida ko’rsatib o’tilgan kasalliklar va glyutenga bardoshsizlik bo'lmasa, bunday mahsulotlar sizning parhezingiz uchun shart emas.
Sog'lom odam uchun glyutensiz mahsulotlarga o'tishning ma'nosi yo'q. Lekin, dietologlar hayot sifatini yaxshilash va kamchiliklarni bartaraf etish uchun qayta ishlangan oziq-ovqat va sanoatda ishlab chiqarilgan mahsulotlardan voz kechishni tavsiya qiladilar. Shuningdek, bug'doy mahsulotlarini iste'mol qilgandan keyin organizmingizholatiga ko'proq e'tibor berishingizni tavsiya qilamiz.
To'g'ri ovqatlanish, sog'lom turmush tarzi va vazn yo'qotish glyuten o'z ichiga olgan oziq-ovqatlarni ratsiondan chiqarib tashlash mavzusi bilan birga keladi. Agar vazn yo'qotish uchun glyutenni dietadan olib tashlaydigan odamlarni hisobga oladigan bo'lsak, glyutenli non ham, glyutensiz non ham tez hazm bo'ladigan uglevodlar bo'lib, ular ortiqcha iste'mol qilinganda qon shakarining ko'tarilishiga, insulinning ko'payishiga va vazn ortishiga olib keladi.
Nonning glikemik indeksi (GI) glyuten mavjudligiga emas, balki unning ishloviga bog’liq. Oq un yuqori glikemik indeksga ega. Arpa va grechka uni esa pastroq GIga ega.
Buni bilish muhim:
Glikemik indeks - glyukozaning qonga kirish tezligini baholaydigan ko'rsatkichdir. Bu ko'rsatkich qanchalik yuqori bo'lsa, glyukoza qonga tezroq kiradi va uning darajasida sakrash keskinroq sodir bo'ladi. GI qanchalik yuqori bo'lsa, qon shakar darajasi tezroq ko'tariladi.
Agar siz kulrang un va grechka unidan tayyorlangan mahsulotlarni ortiqcha iste'mol qilsangiz, ularning glikemik indeksi oq unnikidan past bo'lsa ham, vazningiz oshadi. Qanday holatda bo'lmasin, bu hazm bo'ladigan uglevodlardir va ularni suiste'mol qilmaslik kerak.
Qachon shifokor qabuliga yozilish kerak?
Agar non va boshqa un mahsulotlarini iste'mol qilgandan so'ng, odamda glyutenni o'zlashtirolmaslik belgilari paydo bo'la boshlasa, muammoni o'z vaqtida aniqlash uchun shifokor bilan maslahatlashish kerak. So’ngra glyuten hazm qilinmasligi aniqlansa, tarkibida gluten bo'lgan mahsulotlarni ratsiondan chiqarib tashlash kerak.
