Uyni shartnoma bo'yicha ijaraga berish tartibi

Uy-joy ijarasi Toshkentda va mamlakatimizning boshqa viloyatlarida passiv daromad olishning usullaridan biridir. Ko‘chmas mulkni ijaraga berishda nafaqat O‘zbekiston qonunchiligini o‘rganishingiz, balki uni amalda qanday qo‘llash kerakligini ham bilishingiz kerak. Ushbu mavzuni tushunishingizga yordam sifatida siz uchun ma'lumot to'pladik

Ijara shartnomasi qanday tuziladi?

Birinchi o‘rinda uyni ijaraga berayotganingizda, uy egasi va ijarachi o‘rtasida ijara shartnomasini tuzishingiz kerak. Ushbu hujjatda bitim taraflari, ijara shartlari, ijara haqi miqdori va uni to‘lash muddatlari, tomonlarning huquq va majburiyatlari hamda ijaraning boshqa muhim jihatlari to‘g‘risidagi ma’lumotlar bo‘lishi kerak. 

O‘zbekistonda turar-joy binolarini ijaraga berishning namunaviy shartnomasi bilan “Elektron soliq xizmatlari” portalida tanishishingiz mumkin. Shartnoma mustaqil ravishda yoki maxsus shartlarni o'z ichiga olgan yuridik firmalar yordamida tuzilishi mumkin.

O‘zbekiston qonunchiligida turar-joy ko‘chmas mulkini ijaraga berish muddati 5 yil bilan cheklanadi, shundan so‘ng yangi shartnoma tuzilishi kerak. Agar ijara muddati shartnomada aniq ko'rsatilmagan bo'lsa, u 5 yilga teng hisoblanadi. Shartnomaga turar-joy binolari bilan birgalikda mulkni qabul qilish va topshirish dalolatnomasini ilova qilish tavsiya etiladi, bu nizolar yuzaga kelganda foydali bo'lishi mumkin

Uy-joyni ijaraga berish shartnomasining namunasi:

Uy egasi va ijarachining xohish-istaklari va talablariga asoslanib, shartnoma namunasiga o‘zgartirishlar kiritilishi mumkin. Masalan, bugungi kunda ko‘plab uy-joy ijarasi shartnomalarida garov (depozit) pulini to‘lash va uning miqdori to‘g‘risidagi qoidalarni kiritish odatiy holdir. Bundan tashqari, shartnomada depozit qaytarilmaydigan shartlar belgilanadi. Mulkka zarar yetkazilgan yoki yo‘qolgan taqdirda sug‘urta yoki depozit pulining qaytarilmasligi to‘g‘risidagi shartni ham shartnomaga kiritish mumkin.

Ijara shartnomasini ro'yxatdan o'tkazish

2021-yil 22-sentyabrdan boshlab O‘zbekistonda jismoniy shaxslar ijara shartnomalarini “E-ijara” tizimi orqali ro‘yxatdan o‘tkazishi shart, bu haqda Vazirlar Mahkamasining 595-son qarorida ko‘rsatilgan. 

Ushbu tartib shartnoma imzolangan kundan boshlab 10 kun ichida bajarilishi kerak va uni amalga oshirish uchun javobgarlik uy egasiga yuklanadi. Ushbu talabni buzish jarimaga olib kelishi mumkin. 

Ijara shartnomasini ro‘yxatdan o‘tkazish osonroq bo‘lishi uchun soliq qo‘mitasi o‘zining rasmiy kanalida video qo‘llanma joylashtirgan, undan foydalanishingiz mumkin.

Foto: e-ijara.uz

Tizimga kirish uchun elektron raqamli imzo kerak bo‘ladi. Agar uy talabalarga ijaraga berilsa, ro‘yxatdan o‘tish jarayoni uchun elektron imzo kerak bo‘lmaydi - faqat bosh maydonlarni to‘ldirib, ijarachining mobil telefon raqamini ko‘rsatasiz. So‘ngra, arizani tasdiqlash uchun ijarachi talabaning raqamiga yuboriladigan 5 xonali kodni kiritsangiz bo‘lgani.

Ijara daromadidan soliq to'lash

O‘zbekistonda ko‘chmas mulkni ijaraga berishdan daromad oluvchi jismoniy shaxslar 12 foiz miqdorida daromad solig‘i to‘lashlari shart. 

Uy egalari soliq qiymatini kamaytirish uchun rasmiy ijara narxini shartnomada ataylab past baholashlari mumkin. Amalda soliq idorasi ijaraning haqiqiy qiymatini aniqlashning imkoni yo'q, lekin shuni yodda tutingki, agar ijarachi bilan nizo yuzaga kelsa, u shartnomada ko'rsatilgan bitim miqdori asosida hal qilinadi.

2024-yil 1-yanvardan O‘zbekistonda o‘z kvartirasini boshqa shaxslarga ijaraga bergan fuqarolar uchun ijara narxlari stavkalari oshirildi. Bunga parlament tomonidan qabul qilingan va prezident tomonidan imzolangan qonun sabab bo‘ldi.

Ushbu qonunga ko'ra, 2024 yilda ijara narxi 11,1 foizga oshib, 47 foizni tashkil etadi. Bu narxlar odamlarning kvartiralar yoki avtomobillarni ijaraga berishdan olinadigan daromadlariga soliqlarni hisoblash uchun ishlatiladi.

Mahalliy hukumatlar turistlar ko'p bo'lgan ayrim hududlarda ijara narxini yanada yuqoriroq belgilash huquqiga ega. 

Ma’lum bo‘lishicha, hozirda bir kvadrat metrni ijaraga olish poytaxtda o‘rtacha 6 dollar (70-80 ming so‘m), boshqa shaharlarda esa 3 dollar turadi. 50 foizga oshgan taqdirda ham, Toshkent shahridagi minimal kvadrat metr uchun 25 ming so‘m bo‘lib qoladi

Shunday qilib, maydoni 45 kvadrat metr bo‘lgan ikki xonali kvartira uchun minimal ijara to‘lovi 1,125 million so‘mni tashkil etadi. Oyiga to'lanishi kerak bo'lgan soliq miqdori esa 135 ming so'mni tashkil qiladi.

Ta'kidlash joizki, talabalarga, shu jumladan chet ellik talabalarga uy-joylarni ijaraga berishdan olingan daromadlar soliqqa tortilmaydi.

Ijara shartnomasini qanday bekor qilsa bo’ladi?

Agar shartnomani bekor qilishingiz kerak bo'lsa, uni muddatidan oldin bekor qilish to'g'risida bitim tuzishingiz mumkin.

Ijara shartnomasining o’zida uni muddatidan oldin bekor qilish shartlari ko'rsatilishi kerak. 

Agar tomonlardan shartnomani bekor qilishga qarshi bo'lsa, rozi bo'lmagan tomon avval ikkinchi tarafga yozma shikoyat yuborishi, undan so'ng, fuqarolik sudiga murojaat qilish kerak.

Ijara shartnomasini bekor qilishning umumiy sabablari ijarachi tomonidan muntazam ravishda to'lamaslik yoki har bir tarafning kutilmagan holatlarini o'z ichiga oladi. Kutilmagan holatlarga uy egasining o'z mulkini sotish to'g'risidagi qarori, ijarachining ko'chib o'tishga bo'lgan ehtiyoji va boshqalar kirishi mumkin.