Ko'chmas mulk
7 aprel
views2K

Uyni shartnoma bo'yicha ijaraga berish tartibi

Kvartirani ijaraga berish yoki ijaraga olish bilan bog'liq amaliy maslahatlar
article-image

Foto: cloudys.ru

Ijara shartnomasi — uy-joy ijarasida asosiy hujjat bo‘lib, mulk egasi va ijarachining huquq va majburiyatlarini belgilaydi. Toshkentda va boshqa hududlarda ko‘chmas mulkni ijaraga berish passiv daromad manbai hisoblanadi, lekin qonunchilik talablarini bilish va amaliyotda to‘g‘ri qo‘llash zarur. Siz uchun ushbu jarayonni yengillashtiradigan muhim ma’lumotlarni to‘pladik.

Ijara shartnomasi qanday tuziladi?

Birinchi o‘rinda uyni ijaraga berayotganingizda, uy egasi va ijarachi o‘rtasida ijara shartnomasini tuzishingiz kerak. Ushbu hujjatda bitim taraflari, ijara shartlari, ijara haqi miqdori va uni to‘lash muddatlari, tomonlarning huquq va majburiyatlari hamda ijaraning boshqa muhim jihatlari to‘g‘risidagi ma’lumotlar bo‘lishi kerak. 

O‘zbekistonda turar-joy binolarini ijaraga berishning namunaviy shartnomasi bilan “Elektron soliq xizmatlari” portalida tanishishingiz mumkin. Shartnoma mustaqil ravishda yoki maxsus shartlarni o'z ichiga olgan yuridik firmalar yordamida tuzilishi mumkin.

O‘zbekiston qonunchiligida turar-joy ko‘chmas mulkini ijaraga berish muddati 5 yil bilan cheklanadi, shundan so‘ng yangi shartnoma tuzilishi kerak. Agar ijara muddati shartnomada aniq ko'rsatilmagan bo'lsa, u 5 yilga teng hisoblanadi. Shartnomaga turar-joy binolari bilan birgalikda mulkni qabul qilish va topshirish dalolatnomasini ilova qilish tavsiya etiladi, bu nizolar yuzaga kelganda foydali bo'lishi mumkin

Uy-joyni ijaraga berish shartnomasining namunasi:

Ijara shartnomasining namunasiIjara shartnomasining namunasi

Uy egasi va ijarachining xohish-istaklari va talablariga asoslanib, shartnoma namunasiga o‘zgartirishlar kiritilishi mumkin. Masalan, bugungi kunda ko‘plab uy-joy ijarasi shartnomalarida garov (depozit) pulini to‘lash va uning miqdori to‘g‘risidagi qoidalarni kiritish odatiy holdir. Bundan tashqari, shartnomada depozit qaytarilmaydigan shartlar belgilanadi. Mulkka zarar yetkazilgan yoki yo‘qolgan taqdirda sug‘urta yoki depozit pulining qaytarilmasligi to‘g‘risidagi shartni ham shartnomaga kiritish mumkin.

Ijara shartnomasini ro'yxatdan o'tkazish

2021-yil 22-sentyabrdan boshlab O‘zbekistonda jismoniy shaxslar ijara shartnomalarini “E-ijara” tizimi orqali ro‘yxatdan o‘tkazishi shart, bu haqda Vazirlar Mahkamasining 595-son qarorida ko‘rsatilgan. 

Ushbu tartib ijara shartnomasi imzolangan kundan boshlab 10 kun ichida bajarilishi kerak va uni amalga oshirish uchun javobgarlik uy egasiga yuklanadi. Ushbu talabni buzish jarimaga olib kelishi mumkin. 

Shartnomani ro‘yxatdan o‘tkazish osonroq bo‘lishi uchun soliq qo‘mitasi o‘zining rasmiy kanalida video qo‘llanma joylashtirgan, undan foydalanishingiz mumkin.

Foto: e-ijara.uzFoto: e-ijara.uz

Tizimga kirish uchun elektron raqamli imzo kerak bo‘ladi.

Elektron raqamli imzoni onlayn olish bo‘yicha qo‘llanma

Lekin, agar uy talabalarga ijaraga berilsa, ro‘yxatdan o‘tish jarayoni uchun elektron imzo kerak bo‘lmaydi — faqat bosh maydonlarni to‘ldirib, ijarachining mobil telefon raqamini ko‘rsatasiz. So‘ngra, arizani tasdiqlash uchun ijarachi talabaning raqamiga yuboriladigan 5 xonali kodni kiritsangiz bo‘lgani.

Ijara daromadidan soliq to'lash

O‘zbekistonda ko‘chmas mulkni ijaraga berishdan daromad oluvchi jismoniy shaxslar 12 foiz miqdorida daromad solig‘i to‘lashlari shart. 

Uy egalari soliq qiymatini kamaytirish uchun rasmiy ijara narxini shartnomada ataylab past baholashlari mumkin. Amalda soliq idorasi ijaraning haqiqiy qiymatini aniqlashning imkoni yo'q, lekin shuni yodda tutingki, agar ijarachi bilan nizo yuzaga kelsa, u shartnomada ko'rsatilgan bitim miqdori asosida hal qilinadi.

2024-yil 1-yanvardan O‘zbekistonda o‘z kvartirasini boshqa shaxslarga ijaraga bergan fuqarolar uchun ijara narxlari stavkalari oshirildi. Bunga parlament tomonidan qabul qilingan va prezident tomonidan imzolangan qonun sabab bo‘ldi.

Ushbu qonunga ko'ra, 2024 yilda ijara narxi 11,1 foizga oshib, 47 foizni tashkil etadi. Bu narxlar odamlarning kvartiralar yoki avtomobillarni ijaraga berishdan olinadigan daromadlariga soliqlarni hisoblash uchun ishlatiladi.

Mahalliy hukumatlar turistlar ko'p bo'lgan ayrim hududlarda ijara narxini yanada yuqoriroq belgilash huquqiga ega. 

Ma’lum bo‘lishicha, hozirda bir kvadrat metrni ijaraga olish poytaxtda o‘rtacha 6 dollar (70-80 ming so‘m), boshqa shaharlarda esa 3 dollar turadi. 50 foizga oshgan taqdirda ham, Toshkent shahridagi minimal kvadrat metr uchun 25 ming so‘m bo‘lib qoladi

Shunday qilib, maydoni 45 kvadrat metr bo‘lgan ikki xonali kvartira uchun minimal ijara to‘lovi 1,125 million so‘mni tashkil etadi. Oyiga to'lanishi kerak bo'lgan soliq miqdori esa 135 ming so'mni tashkil qiladi.

Ta'kidlash joizki, talabalarga, shu jumladan chet ellik talabalarga uy-joylarni ijaraga berishdan olingan daromadlar soliqqa tortilmaydi.

Ijara shartnomasini qanday bekor qilsa bo’ladi?

Agar shartnomani bekor qilishingiz kerak bo'lsa, uni muddatidan oldin bekor qilish to'g'risida bitim tuzishingiz mumkin.

Ijara shartnomasining o’zida uni muddatidan oldin bekor qilish shartlari ko'rsatilishi kerak. 

Agar tomonlardan shartnomani bekor qilishga qarshi bo'lsa, rozi bo'lmagan tomon avval ikkinchi tarafga yozma shikoyat yuborishi, undan so'ng, fuqarolik sudiga murojaat qilish kerak.

Ijara shartnomasini bekor qilishning umumiy sabablari ijarachi tomonidan muntazam ravishda to'lamaslik yoki har bir tarafning kutilmagan holatlarini o'z ichiga oladi. Kutilmagan holatlarga uy egasining o'z mulkini sotish to'g'risidagi qarori, ijarachining ko'chib o'tishga bo'lgan ehtiyoji va boshqalar kirishi mumkin.

Qonunga ko'ra, sud uy egasining iltimosiga binoan quyidagi sabablar tufayli  ijara shartnomasini bekor qilishi mumkin:

  • ijarachi olti oy yoki qisqa muddatli ijara paytida ikki martadan ortiq ijara haqini to'lamasa,
  • ijarachi yoki uning harakatlari uchun javobgar bo'lgan boshqa shaxslar tomonidan mol-mulkka zarar yetkazsa;
  • ijarachi uy-joydan noqonuniy faoliyatni amalga oshirish uchun foydalansa.

Amalda, ijarachilar tomonidan eng ko'p uchraydigan qoidabuzarlik bu shartnomada ko'rsatilgan ijara haqini to'lamaslikdir. Uy egasi shartnomaga tegishli shartlarni kiritish yordamida o'zini to‘lovsiz qolish xavfidan himoya qilishi mumkin.

2022 va 2023 - yillarda ayrim mulkdorlar O‘zbekistonga tashrif buyurgan xorijlik fuqarolarga uy-joyni yuqori stavkada ijaraga berish uchun ijarachilardan turar joyni muddatidan oldin bo‘shatishlarini talab qilishdi. Uy egalarining bunday talablari, agar ular va ijarachilar o'rtasida ijara shartnomasi tuzilgan bo'lsa, noqonuniy hisoblanadi.

Fikr qoldiring
Barcha sharhlar chop etilishidan oldin moderatsiyadan o'tadi