Oilaviy byudjet qanday yuritiladi?

Oila byudjetini yaratishda birinchi navbatda daromadlarning barcha manbalarini aniqlash kerak. Bunga ish haqi, passiv daromad (masalan, investitsiyalar) va boshqa daromad manbalari kiradi.

Oilaning barcha xarajatlarini tahlil qilish kerak. Asosiy xarajatlarga oziq-ovqat, uy-joy, transport, tibbiyot, ta’lim, ko‘ngilochar xizmatlar va boshqalar kiradi. Muntazam va kutilmagan xarajatlarni hisobga olish muhimdir.

Xarajatlarni samarali kuzatib borish uchun kun davomida barcha xarajatlarni, shu jumladan asosiy va kichik xarajatlarni hisobga olish tavsiya etiladi. Qahva yoki sigaret kabi mayda mahsulot sotib olinsa ham, xaridni xarajatlar ro‘yxatiga kiritish kerak. Daromad va xarajatlar ro‘yxatini bir kunda bir marotaba, har haftada bir necha marotaba yoki har bir xariddan so‘ng yozib borish orqali yuritish mumkin. Ro‘yxatni qancha davr oralig‘ida to‘ldirib borish yurituvchiga bog‘liq, qanday usul qulay bo‘lsa shuni tanlash kerak. 

Daromadlar va xarajatlarni ro‘yxati bir oy davomida yuritilganidan so‘ng, undagi ma’lumotlarga asoslanib, keyingi oy uchun byudjet tuziladi. U har bir toifadagi xarajatlar uchun ajratilgan miqdorlarni belgilaydi. Byudjet real bo‘lishi va oilaning barcha moliyaviy majburiyatlarini hisobga olishi kerak. Budjetni muntazam kuzatib borish va uning samaradorligini tahlil qilish muhim. Bu muammoli joylarni aniqlash va oilaning moliyaviy rejasiga tuzatishlar kiritish imkonini beradi.

Xarajatlarni nazorat qilish

Byudjetini yuritishni boshlagandan so‘ng xarajatlarni daromad bilan solishtirish kerak. Bunday hisob-kitob pul qayerga ketayotganini va qayerda tejash mumkinligini tushunish imkonini beradi.

Tajriba orttirish va jamg‘arma strategiyasini o‘zlashtirish uchun kichik summalarni tejashni boshlash va asta-sekin oshirish tavsiya etiladi. Bir vaqtning o‘zida katta mablag‘larni tejashga urinish moliyaviy farovonlikka zarar yetkazishi mumkin.

Byudjet tuzish bir martalik ish emas, balki doimiy jarayondir. Xarajatlarni muntazam ravishda qayd etish, ularni tahlil qilish va kerak bo‘lganda byudjetni o‘zgartirish kerak bo‘ladi. Chunki har bir oila byudjeti ehtiyojlarga va sharoitga qarab o‘zgarishi mumkin. 

Eng muhimi, moliyaviy ahvolni kuzatib, uni nazorat qilishdir. Mos keladigan usul topilmaguncha, turli usullar va vositalarni sinab ko‘rish kerak.

Foto: youtube.com

Byudjetni yuritish vositalari 

Oila byudjetini boshqarishning ko‘plab usullari mavjud, eng mashhur vositalar quyidagilar hisoblanadi:

• Kundalik: Barcha xarajatlar va daromadlarni oddiy daftarga yozib borish mumkin. Buning uchun hatto maktab kundaligidan ham foydalansa bo‘ladi. Bunday kundalikda hafta kunlari ajratib yozilgani tufayli, unda byudjet yuritish oddiy daftardan ko‘ra qulayroq bo‘lishi mumkin.
• Elektron jadvallar: Agar ofisda ishlasangiz yoki barcha ma’lumotlarni kompyuterda saqlashga o‘rgangan bo‘lsangiz, google jadval yoki excel jadvali kabi dasturlardan foydalanishingiz mumkin. Bu usul toifalar bo‘yicha xarajatlarni kuzatish imkonini beradi, lekin kompyuter ko‘nikmalarini talab qiladi.
• Mobil ilovalar: Xarajatlarni qayd etish, kuzatish va tahlil qilishni osonlashtiradigan ko‘plab mobil byudjet ilovalari mavjud. Bu usul byudjet yuritish uchun o‘ta qulay bo‘lib, har bir smartfon egasi undan foydalanishi mumkin. 

Qaysi vositani tanlash sizga bog‘liq. Asosiysi, o‘zingizga qulay bo‘lgan va muntazam ravishda foydalanishingiz mumkin bo‘lgan vositani topishdir.

Oilaviy byudjet yuritishning afzalliklari

Oilaviy byudjetni yuritish avvalo oilaga moliyaviy kelajagini maqsadli rejalashtirish imkonini beradi. Byudjetni yuritishning bir qancha afzalliklari bor:

• Sarmoya ko‘paytirish. Xarajatlarni nazorat qilish ortiqcha sarf-xarajatlardan qochish va daromadni samarali boshqarish imkoniyatini beradi. Bu esa o‘z o‘rnida sarmoya oshishiga olib keladi.
• Moliyaviy maqsadlarga erishish. Byudjet yuritish moliyaviy reja tuzishga va uning bajarilishini nazorat qilishga yordam beradi, bu esa maqsadlarga erishishga yordam beradi.
• Intizom darajasini oshirish. Xarajatlarni doimiy ravishda rejalashtirish va kuzatib borish moliyaviy intizomni yaxshilashga yordam beradi.
• Qarzlardan xalos bo‘lish. Rejalashtirish qaysi xarajatlarni qisqartirish mumkinligini aniqlashga yordam beradi. Bu qarzlarni to‘lash uchun mablag‘larni bo‘shatish imkonini beradi. 
• Moliyaviy xavfsizlik yostiqchasi. Oilaviy byudjet moliyaviy barqarorlikni ta’minlab, kutilmagan vaziyatlarda xavfsizlik omili bo‘lib xizmat qilishi mumkin.

Xulosa

Oila byudjeti oilalarga o‘z mablag‘larini samarali va mas’uliyat bilan boshqarishga yordam beradigan vositadir. Yaxshi tuzilgan va diqqat bilan nazorat qilinadigan byudjet moliyaviy stressni kamaytirishi, moliyaviy barqarorlikni oshirishi va maqsadlarga erishishda yordam berishi mumkin.