So'm yoki dollar omonatlari: O'zbekistonda qaysi biri foydaliroq?

Tasavvur qiling, o‘tgan yilning sentabr oyida mablag‘ingizni omonatga (depozit) qo‘ygan bo‘lsangiz — bugungi kunda qanday daromad olgan bo‘lardingiz? Yillik depozitlar bozorda taklif qilinmaganligi sababli, hisob-kitoblarimizni 13 oylik depozitlar asosida, har ikkala valyutada amalga oshiramiz.

So‘mdagi omonat

2023-yil sentyabr oyida Garant banki so‘mdagi depozitlar uchun eng yuqori taklifni – yillik 25% foiz stavkasini taqdim etgan. Shunga ko‘ra, agar 50 million so‘mni depozitga qo‘ygan bo‘lsangiz, bank 13 oy davomida ushbu summaga foiz qo‘shib boradi. 13 oy davomida sarmoyangiz 63 541 667 so‘mga yetadi.

• Daromad: 13 541 667 so‘m.

Dollardagi omonat

2023-yil sentabr oyida dollardagi depozitlar uchun ham Garant banki eng yuqori stavka, ya'ni yillik 8% foiz stavkasini taklif qilgan edi. O‘sha paytda 1 dollar ⎯ 12 205 so‘mga teng edi. 50 million so‘mni dollarga aylantirsangiz, taxminan 4 096 dollar olgan bo‘lardingiz. 13 oy davomida bu miqdor 8% foiz bilan o‘sib, 4 449 dollarga yetadi. 2024-yil oktyabrida 1 dollar ⎯ 12 750 so‘m bo‘ladi va bu pullarni so‘mga qayta almashtirganingizda, yakuniy miqdor 56 759 525 so‘mni tashkil etadi.

• Daromad: 6 759 525 so‘m.

Daromadni taqqoslash

Endi ikkala variantni solishtirib ko‘ramiz:

Shu tahlilga asoslanib, so‘mdagi omonatning daromadi dollardagiga qaraganda deyarli ikki barobar yuqori ekanini ko‘rish mumkin. Bu farq asosan so‘mdagi yuqori foiz stavkalari bilan bog‘liq.

Dollarli omonat daromadli bo'lishi uchun kurs qancha bo'lishi kerak edi?

Valyutali depozit so'mdagi depozit kabi foyda keltirishi uchun dollar kursi bugungi kunda taxminan 14 273 so‘mga yetishi kerak edi. 

Shuningdek, ko‘pincha odamlar valyuta kursi o‘zgarganidan foyda ko‘rishga umid qilishadi. Agar 50 million so‘mni 2023-yil sentabr oyida dollarga almashtirib, 13 oydan keyin yana so‘mga qaytarilganida, sizning daromadingiz atigi 2 232 692 so‘mni tashkil qilgan bo‘lardi, bu esa faqat 4.47% foyda degani. Bu ko‘rsatkich shuni ko‘rsatadiki, valyuta ayirboshlash orqali oddiy daromad olish omonat kabi yuqori daromad keltirmaydi.

Xulosa

So‘mdagi omonatlar, ayniqsa dollar kursi barqaror bo‘lib turgan paytlarda, ko‘proq daromad keltirishi mumkin. Agar kurs keskin o‘zgarmasa, so‘m depozitlari daromadlilik bo‘yicha ustunlik qiladi.

Biroq, dollardagi omonatlar valyuta kursi o‘zgarishlariga qarshi yaxshi himoya vazifasini bajarishi mumkin. Agar dollar kursi keskin oshsa, dollardagi depozitlar ham sezilarli foyda keltirishi ehtimoli yuqori. Bu holat iqtisodiy beqarorlik davrlarida yanada dolzarb bo‘ladi.

Oddiy valyuta ayirboshlash esa omonat kabi yuqori daromad bermaydi. Agar siz shunchaki valyutani almashtirgan bo‘lsangiz, daromadingiz atigi 4,47% bo‘lardi. Ushbu tahlil asosida so‘nggi 13 oyda so‘mdagi omonatlar dollardagiga qaraganda ko‘proq foyda keltirganini ko‘rishimiz mumkin. Ammo, valyuta kursining keskin o‘sishi xavotirga solsa, dollardagi omonatlar siz uchun ishonchli variant bo‘lishi mumkin.

Xulosa qilib aytganda, qaysi omonat turi yaxshiroq ekanligini aytish qiyin, chunki bu tanlov valyuta bozoridagi holat va sizning moliyaviy maqsadlaringizga bog‘liq.