Kredit tarixi haqida nimalarni bilish kerak?
Kredit tarixi — bu qarz oluvchi haqida yig'ilgan ma'lumotlar to'plamidir. Unda sizning barcha kredit so'rov va to'lovlaringiz, shuningdek, qarzlaringizni kechiktirganligingiz haqidagi ma'lumotlar mavjud. Bu ma'lumotlar kredit byurosi tomonidan saqlanadi.
Kredit tarixingiz turli sabablarga ko'ra yomonlashgan bo'lsa, siz bankdan kredit ololmaysiz. Shuning uchun uni muntazam tekshirib turishingiz va uni ijobiy holatda saqlashingiz kerak.
Kredit tarixi qarzdorning so'nggi besh yil ichidagi majburiyatlari haqidagi ma'lumotlarni o'z ichiga oladi. Bu ma'lumotlar quyidagilardan iborat:
- Qarzdor haqida umumiy ma'lumotlar;
- Joriy va yopilgan kreditlar, ularining qiymati, rasmiylashtirilgan sanasi, muddati va qoldig'i;
- Muddati o'tgan qarzlar;
- Joriy va yopilgan kreditlarga qo'yilgan garov mulki va uning egasi;
- Sud jarayonidagi kreditlar;
- Ma'lumotlar shakllangan sana va uni tayyorlagan tashkilot.
Bundan tashqari, lizing oluvchilar, kafillar, garovga qo'yuvchilar va bitim bo'yicha sug'urtalovchilar haqida ma'lumotlarni ham o'z ichiga oladi.
Kredit tarixi: moliyaviy faoliyatingiz, jumladan, olingan kreditlar va ularning to'lovi haqidagi ma'lumotlar.
Kredit reytingi: kredit tarixingiz asosida to'lash qobiliyatingizni baholash.
Kredit byurosi: kredit tarixlarini yig'adigan va saqlaydigan tashkilot.
Skoring: to'lash qobiliyatingizni matematik modellardan foydalangan holda baholash jarayoni, u orqali kredit reytingi aniqlanadi.
Kredit byurosi
Kredit ma'lumotlarini to'plash bilan Kredit axborot-tahlil markazi (KATM) shug'ullanadi. Bu markaz Markaziy bank tomonidan berilgan litsenziya asosida faoliyat olib boradi.
KATM sizning qancha va kimda qarzingiz borligi haqidagi ma'lumotlarni saqlaydigan katta ma'lumotlar bazasiga ega. Ular bu ma'lumotlarni banklar, do'konlar va boshqa kredit beruvchi tashkilotlardan olishadi. KATM sizning ma'lumotlaringizni to'plash orqali moliyaviy ahvolingizni baholaydi. Bu baholash jarayoni kredit reytingi deb ataladi. Ushbu reyting ko'p omillarga bog'liq, masalan, kechikkan to'lovlaringiz bor-yo'qligi, daromadingiz miqdori va qayerda ishlashingiz.
Kredit tarixi birinchi navbatda banklar, muddatli to'lov xizmatlari va moliya tashkilotlariga kerak bo'ladi. Ular bu ma'lumotlardan shaxsning kreditga layoqatliligini baholash uchun foydalanadilar. Tashkilotlar bundan tashqari boshqa qo'shimcha baholash ma'lumotlaridan ham foydalanadilar. Bu baholash jarayoni skoring deb ataladi.
Skoring balli qarz oluvchining kredit tarixi ma'lumotlari asosida hisoblanib, qarzni o'z vaqtida to'lay olish ehtimolini baholaydi. Skoring balli qanchalik yuqori bo'lsa, qarz beruvchi tomonidan qarz oluvchi arizasining ma'qullanish ehtimoli shunchalik yuqori bo'ladi.
Kredit tarixini qanday bepul tekshirish mumkin?
Kredit tarixini olish xizmatini KATM taqdim etadi.
Ma'lumotnomani onlayn olishning eng oson usuli bu KATM va Yagona portal saytlaridan foydalanishdir. Ikkala usul uchun ham OneID talab qilinadi.
KATM saytidan kredit tarixini olish uchun:
- KATM saytida sahifa yuqorisidagi "Kredit tarixini olish" tugmasini bosing.
- "Kredit hisobotlari" bo'limiga o'tib, “Kredit tarixi”ni tanlang.
Ushbu xizmatdan birinchi marta kfoydalanish bepul, ikkinchi marta olish esa 17 000 so'mni tashkil etadi.
Yagona portal orqali kredit tarixini olish uchun:
- My.gov.uz saytida OneID orqali ro'yxatdan o'ting yoki tizimga kiring.
- “Moliya va bank” bo'limida “Kredit tarixini olish” xizmatini tanlang.
- Ariza formasini to'ldiring va kiritilgan ma'lumotlarni tekshiring.
- Telefon raqamingizni tasdiqlang. Sizga ariza raqami bilan SMS-xabar keladi.
- My.gov.uz shaxsiy kabinetingizda kredit skoringi natijalari paydo bo'ladi.
Yagona portalda xizmatdan foydalanish bo'yicha batafsil yo'riqnoma ham mavjud. Portalda birinchi marta xizmatdan foydalanish bepul, ikkinchi marta olish esa 15 300 so'mni tashkil etadi.
Taqdim etilgan ma'lumotlar mijozning identifikatsiya ma'lumotlari, berilgan, tasdiqlangan, rad etilgan arizalar va kredit majburiyatlari haqida umumiy ma'lumotlar, shuningdek, to'lovlar bo'yicha kechikishlar va jarimalar haqidagi ma'lumotlarni o'z ichiga oladi. Ushbu xizmat yilda bir marta bepul taqdim etiladi.
SMS-xabar xizmati majburiy emas va har bir SMS uchun 40 so'm to'lanadi. Bu summa mobil aloqa operatori tomonidan abonent hisobidan yechib olinadi.
Kredit tarixini qanday tuzatish mumkin?
Kredit tarixi yoki skoring ballarining pasayish sabablari qarzning yuqori darajasi, aliment bo'yicha qarzlar, xatolar va hatto firibgarlik faoliyati bo'lishi mumkin. Kredit tarixini tuzatishning bir necha usuli mavjud.
Qarzlarni to'lash
Kredit tarixini tuzatishning eng oson yo'li qarzlaringizni o'z vaqtida to'lashdir. Agar sizda bir nechta kreditlar bo'lsa, to'lovlarni boshqarishni osonlashtirish uchun ularni birlashtirish foydali bo'lishi mumkin. Yil davomida to'lovlarni o'tkazib yubormaslikka harakat qiling.
Xatoliklarni tuzatish
Agar siz biror xatoliklarni sezsangiz, masalan, biror narsa noto'g'ri ko'rsatilgan bo'lsa, KATMga bayonot yozib, xatolikni tuzatishni so'rashingiz mumkin. Bank ko'chirmalari yoki to'lov kvitansiyalari kabi dalillarni taqdim etishingiz kerak bo'ladi. Hisobotingizda siz olmagan kreditlar ko'rsatilgan bo'lsa, tegishli bank bilan bog'lanib, ushbu ma'lumotni hisobotingizdan olib tashlashni so'rashingiz mumkin. Kredit sizniki emasligini isbotlashingiz kerak.
Yangi kredit kartalarni ochish
Past limitli kredit kartalarini ochish va ularni o'z vaqtida to'lash kredit tarixini yaxshilashga yordam beradi. Kartalaringizdagi qarzdorlikni o'z vaqtida to'lashingiz moliyaviy obro'yingizni mustahkamlashga yordam beradi.
Bu jarayon vaqt va sabrni talab qiladigan jarayondir. Ammo to'g'ri xatti-harakatlar kredit olish imkoniyatini oshirishga va moliyaviy ahvolingizni yaxshilashga yordam beradi.
