Kredit tarixi haqida nimalarni bilish kerak?
Kredit tarixi — bu qarz oluvchi haqida yig'ilgan ma'lumotlar to'plamidir. Unda sizning barcha kredit so'rov va to'lovlaringiz, shuningdek, qarzlaringizni kechiktirganligingiz haqidagi ma'lumotlar mavjud. Bu ma'lumotlar kredit byurosi tomonidan saqlanadi.
Kredit tarixingiz turli sabablarga ko'ra yomonlashgan bo'lsa, siz bankdan kredit ololmaysiz. Shuning uchun kredit tarixingizni muntazam tekshirib turishingiz va uni ijobiy holatda saqlashingiz kerak.
Kredit tarixi qarzdorning so'nggi besh yil ichidagi majburiyatlari haqidagi ma'lumotlarni o'z ichiga oladi. Bu ma'lumotlar quyidagilardan iborat:
- Qarzdor haqida umumiy ma'lumotlar;
- Joriy va yopilgan kreditlar, tovar kreditlarining qiymati, rasmiylashtirilgan sanasi, muddati va qoldig'i;
- Muddati o'tgan qarzlar;
- Joriy va yopilgan kreditlarga qo'yilgan garov mulki va uning egasi;
- Sud jarayonidagi kreditlar;
- Kredit tarixining shakllangan sana va uni tayyorlagan tashkilot.
Bundan tashqari, kredit tarixi lizing oluvchilar, kafillar, garovga qo'yuvchilar va kredit bitimi bo'yicha sug'urtalovchilar haqida ham ma'lumotlarni o'z ichiga oladi.
Kredit tarixi: moliyaviy faoliyatingiz, jumladan, olingan kreditlar va ularning to'lovi haqidagi ma'lumotlar.
Kredit reytingi: kredit tarixingiz asosida kredit to'lash qobiliyatingizni baholash.
Kredit byurosi: kredit tarixlarini yig'adigan va saqlaydigan tashkilot.
Skoring: kredit to'lash qobiliyatingizni matematik modellardan foydalangan holda baholash jarayoni, u orqali kredit reytingi aniqlanadi.
Kredit byurosi
Kredit ma'lumotlarini to'plash bilan Kredit axborot-tahlil markazi (KATM) shug'ullanadi. Bu markaz Markaziy bank tomonidan berilgan litsenziya asosida faoliyat olib boradi.
Kredit byurosi sizning qancha va kimga qarzingiz borligi haqidagi ma'lumotlarni saqlaydigan katta ma'lumotlar bazasiga ega. Ular bu ma'lumotlarni banklar, do'konlar va boshqa kredit beruvchi tashkilotlardan olishadi. Kredit byurosi sizning kredit tarixingizni to'plash orqali moliyaviy ahvolingizni baholaydi. Bu baholash jarayoni kredit reytingi deb ataladi. Kredit reytingi ko'p omillarga bog'liq, masalan, kechikkan to'lovlaringiz bor-yo'qligi, daromadingiz miqdori va qayerda ishlashingiz.
Kredit tarixi birinchi navbatda banklar, muddatli to'lov xizmatlari va moliya tashkilotlariga kerak bo'ladi. Ular bu ma'lumotlardan shaxsning kreditga layoqatliligini baholash uchun foydalanadilar. Tashkilotlar kredit tarixi va kredit reytingidan tashqari boshqa qo'shimcha baholash ma'lumotlaridan ham foydalanadilar. Bu baholash jarayoni skoring deb ataladi.
Skoring balli qarz oluvchining kredit tarixi ma'lumotlari asosida hisoblanib, qarzni o'z vaqtida to'lay olish ehtimolini baholaydi. Skoring balli qanchalik yuqori bo'lsa, qarz beruvchi tomonidan kredit arizasi ma'qullanish ehtimoli shunchalik yuqori bo'ladi.
Kredit tarixini qanday bepul tekshirish mumkin?
Kredit tarixini olish xizmatini Kredit axborot-tahlil markazi (KATM) taqdim etadi.
Ma'lumotnomani onlayn olishning eng oson usuli bu KATM va Yagona portal saytlaridan foydalanishdir. Ikkala usul uchun ham OneID talab qilinadi.
KATM saytidan kredit tarixini olish uchun:
- KATM saytida sahifa yuqorisidagi "Kredit tarixini olish" tugmasini bosing.
- "Kredit hisobotlari" bo'limiga o'tib, “Kredit tarixi”ni tanlang.
Ushbu saytdan birinchi marta kredit tarixini olish bepul, ikkinchi marta olish esa 17 000 so'mni tashkil etadi.
Yagona portal orqali kredit tarixini olish uchun:
- My.gov.uz saytida OneID orqali ro'yxatdan o'ting yoki tizimga kiring.
- “Moliya va bank” bo'limida “Kredit tarixini olish” xizmatini tanlang.
- Ariza formasini to'ldiring va kiritilgan ma'lumotlarni tekshiring.
- Telefon raqamingizni tasdiqlang. Sizga ariza raqami bilan SMS-xabar keladi.
- My.gov.uz shaxsiy kabinetingizda kredit skoringi natijalari paydo bo'ladi.
Yagona portalda xizmatni olish bo'yicha batafsil yo'riqnoma ham mavjud. Portalda birinchi marta kredit tarixini olish bepul, ikkinchi marta olish esa 15 300 so'mni tashkil etadi.
Taqdim etilgan ma'lumotlar mijozning identifikatsiya ma'lumotlari, berilgan, tasdiqlangan, rad etilgan arizalar va kredit majburiyatlari haqida umumiy ma'lumotlar, shuningdek, kredit to'lovlari bo'yicha kechikishlar va jarimalar haqida ma'lumotlarni o'z ichiga oladi. Ushbu xizmat yilda bir marta bepul taqdim etiladi.
SMS-xabar xizmati majburiy emas va har bir SMS uchun 40 so'm to'lanadi. Bu summa mobil aloqa operatori tomonidan abonent hisobidan yechib olinadi.
Kredit tarixini qanday yaxshilash mumkin?
Kredit tarixi yoki kredit skoringi ballarining pasayish sabablari qarzning yuqori darajasi, aliment bo'yicha qarzlar, kredit tarixidagi xatolar va hatto firibgarlik faoliyati bo'lishi mumkin. Kredit tarixini yaxshilash va kredit olish imkoniyatini oshirishning bir necha yo'li mavjud.
Qarzlarni to'lash
Kredit tarixini tuzatishning eng oson yo'li qarzlaringizni o'z vaqtida to'lashdir. Agar sizda bir nechta kreditlar bo'lsa, to'lovlarni boshqarishni osonlashtirish uchun ularni birlashtirish foydali bo'lishi mumkin. Yil davomida to'lovlarni o'tkazib yubormaslikka harakat qiling.
Xatoliklarni tuzatish
Agar siz kredit hisobotida xatoliklarni sezsangiz, masalan, biror narsa noto'g'ri ko'rsatilgan bo'lsa, Kredit byurosiga bayonot yozib, xatolikni tuzatishni so'rashingiz mumkin. Bank ko'chirmalari yoki to'lov kvitansiyalari kabi dalillarni taqdim etishingiz kerak bo'ladi. Hisobotingizda siz olmagan kreditlar ko'rsatilgan bo'lsa, tegishli bank bilan bog'lanib, ushbu ma'lumotni hisobotingizdan olib tashlashni so'rashingiz mumkin. Kredit sizniki emasligini isbotlashingiz kerak.
Yangi kredit kartalarni ochish
Past limitli kredit kartalarini ochish va ularni o'z vaqtida to'lash kredit tarixini yaxshilashga yordam beradi. Kredit kartalaringizni o'z vaqtida to'lashingiz moliyaviy obro'yingizni mustahkamlashga yordam beradi.
Kredit tarixingizni yaxshilash vaqt va sabrni talab qiladigan jarayondir. Ammo to'g'ri xatti-harakatlar kredit olish imkoniyatini oshirishga va moliyaviy ahvolingizni yaxshilashga yordam beradi.
